Π Ε Ρ Ι Ε Χ Ο Μ Ε Ν Α
Α Ν Α Λ Υ Τ Ι Κ Ο Σ Ε Ν Α
Ρ Ι Ο Δ Ι Δ Α Σ Κ Α Λ Ι Α Σ
« ΠΑΙΔΙΑ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΟΣ ΠΑΙΔΙΑ»
ΔΑΣΚΑΛΟΣ- ΔΗΜΙΟΥΡΓΟΣ: ΚΟΥΚΟΥΒΙΝΟΣ ΘΕΟΔΟΣΙΟΣ, δάσκαλος της ΣΤ΄
Δημοτικού του 12ου Δημοτικού
Σχολείου Χαλκίδας.
ΓΝΩΣΤΙΚΗ ΠΕΡΙΟΧΗ: Το σενάριο αφορά το γνωστικό αντικείμενο
ΙΣΤΟΡΙΑΣ της ΣΤ΄ τάξης, στην ενότητα «Η Ελλάδα ανεξάρτητο κράτος» μάθημα 43 (ΔΕΥΤΕΡΟΣ
ΠΑΓΚΟΣΜΙΟΣ ΠΟΛΕΜΟΣ) και 44 (ΟΙ ΕΛΛΗΝΕΣ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΟΙ ΜΕ ΤΟΥΣ ΚΑΤΑΚΤΗΤΕΣ).
ΘΕΜΑ: «Γεγονότα Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου,
Αλβανικό Έπος, Εθνική Αντίσταση».
Το θέμα είναι απολύτως συμβατό με το Α.Π.Σ. και το Δ.Ε.Π.Π.Σ, εφόσον
αποτελεί θέμα ενοτήτων στα βιβλία Ιστορίας, Γλώσσας και Γεωγραφίας της ΣΤ΄
τάξης και οι στόχοι που τίθενται
άπτονται πλήρως του αναλυτικού προγράμματος.
v Ιστορία: Αναλυτική καταγραφή
επιλεγμένων ιστορικών γεγονότων του Β’ Παγκοσμίου πολέμου, του ελληνοιταλικού
πολέμου, της κατοχής και της Εθνικής αντίστασης.
v Γλώσσα: Παραγωγή αφηγηματικών, περιγραφικών και
επιχειρηματολογικών κειμένων.
v Γεωγραφία: Προσανατολισμός, γνωριμία κρατών και
γεωφυσικών χαρακτηριστικών τους .
v Κοινωνική
και Πολιτική Αγωγή: Καταγραφή και κατανόηση των πολιτευμάτων των
χωρών της Ευρώπης την περίοδο του Β’ Παγκοσμίου πολέμου.
v Αισθητική
Αγωγή: Σχεδίαση και διαμόρφωση γελοιογραφίας.
Το σενάριο υποστηρίζει τη μαθησιακή
διαδικασία με την παιδαγωγική αξιοποίηση των ΤΠΕ χρησιμοποιώντας:
ü Περιβάλλοντα
πρακτικής γραμματισμού (λογισμικό επεξεργαστή κειμένου γενικής χρήσης).
ü Συστήματα έκφρασης και ανάπτυξης της
δημιουργικότητας (πρόγραμμα ζωγραφικής και γραφικών γενικής χρήσης-RNA).
ü Περιβάλλοντα διερεύνησης και ανακάλυψης
(εκπαιδευτικά λογισμικά CENTENNIA και INSPIRATION).
ü Το λογισμικό ανάπτυξης διαδραστικών
διδασκαλιών Smart notebook που συνοδεύει
το διαδραστικό πίνακα αφής που θα χρησιμοποιηθεί.
ü Πολυμεσικά εργαλεία( video).
ü Εργαλεία Web 2.0 (youtube, Wikipedia,
wikis, σύνδεση στο διαδίκτυο)
Ειδικότερα,
η προσφορά των ανωτέρω εργαλείων είναι ότι:
Το λογισμικό επεξεργασίας κειμένου μπορεί να διευκολύνει την ομαδοσυνεργατική παραγωγή γραπτού λόγου από
τους μαθητές, οι οποίοι πειραματίζονται και καταλήγουν σε
δικά τους κείμενα μέσα σε ένα ελκυστικό περιβάλλον που καλλιεργεί τη γλωσσική τους έκφραση και δημιουργικότητα.
Το λογισμικό ζωγραφικής και σχεδίασης ,
σαν ένα απλό και εύχρηστο εργαλείο γραφικών γενικής χρήσης με πολλαπλές
σχεδιαστικές δυνατότητες, προωθεί τη δημιουργική έκφραση.
Το λογισμικό ανάπτυξης διαδραστικών
δραστηριοτήτων Smart notebook ,σαν ένα ολοκληρωμένο περιβάλλον ανάπτυξης σελίδων στις οποίες
μπορούν να ενσωματωθούν όλα τα είδη
αρχείων και να συνδυαστούν με ποικίλους τρόπους και με πληθώρα έτοιμων
εργαλείων, προάγει την αλληλεπίδραση με το μαθητή.
Οι ψηφιακές εγκυκλοπαίδειες και τα σώματα
κειμένων στην ψηφιακή τους μορφή προσφέρουν τεράστιες εκπαιδευτικές ικανότητες,
ποιοτικά διαφορετικές, από αυτές των συμβατικών. Έχοντας δομή υπερμέσου
επιτρέπουν πλοήγηση και ευνοούν δραστηριότητες διερεύνησης και ανακάλυψης
με τους μηχανισμούς αναζήτησης της πληροφορίας, που ενσωματώνουν.
Επιτρέπουν επίσης την εύκολη αναζήτηση και
διαχείριση της πληροφορίας.
Το διαδίκτυο χρησιμοποιείται στην
εκπαίδευση όχι μόνο για αναζήτηση πληροφοριών αλλά για κριτική επεξεργασία και
μετασχηματισμό των πληροφοριών από τους μαθητές.
Για το λόγο αυτό οι μαθητές διερευνούν
καθοδηγούμενα πληροφορίες από το διαδίκτυο(έλεγχος ιστοσελίδων προτού δοθούν
στους μαθητές). Τέλος, θα πρέπει να υπάρχει συνεχής εκπαίδευση των μαθητών για
ασφαλή πλοήγηση στο διαδίκτυο.
Μέσα
από το λογισμικό Centennia οι
μαθητές χρησιμοποιούν διαδραστικούς χάρτες, όπου μπορούν να δουν τις αλλαγές
συνόρων των κρατών κατά την πορεία του χρόνου.
Με τον τρόπο αυτό κατανοούν την έννοια της
μεταβολής, μέσα από οπτικοποιημένο υλικό και μαθαίνουν ιστορικές πληροφορίες.
Ο περιορισμός, όμως, που επιβάλλει το
λογισμικό Centennia είναι ότι αναφέρεται μόνο στην
Ευρώπη και σε συγκεκριμένες ιστορικές περιόδους.
Με το λογισμικό Inspiration ανιχνεύονται και αξιοποιούνται οι πρότερες
γνώσεις των μαθητών και αναδύονται οι παρανοήσεις και παρερμηνείες τους.
Αναπτύσσεται η ικανότητά τους να δημιουργούν εννοιολογικά μοντέλα και
καλλιεργείται η δημιουργική και κριτική σκέψη τους, ώστε οι έννοιες και η γνώση
να οικοδομείται ευκολότερα.
Τα wikis παρέχουν μοναδικές συνεργατικές ευκαιρίες για μάθηση. Συνδυάζοντας
δωρεάν προσπελάσιμη πληροφορία, γρήγορη ανταπόκριση και προσπέλαση από
πολλαπλούς συγγραφείς τα wikis έχουν αρχίσει να
υιοθετούνται ραγδαία ως ένας νεωτεριστικός τρόπος κατασκευής της γνώσης. Το
χαρακτηριστικό που κάνει τα wikis να ξεχωρίζουν από άλλα εργαλεία που βασίζονται στο διαδίκτυο είναι ο
μεγάλος αριθμός των ανθρώπων που συνεισφέρουν.
Σε αντίθεση με το blog, που έχει έναν κύριο αναγνωρίσιμο
συγγραφέα, μια ιστοσελίδα με στυλ wiki μπορεί να γραφεί αλλά
και να τροποποιηθεί από πολλούς συγγραφείς.
Με αυτό τον τρόπο οι wiki ιστοσελίδες μοιάζουν να μη τελειώνουν ποτέ, αφού συνεχώς τροποποιούνται
και επεκτείνονται.
Υπάρχει, βέβαια, ο κίνδυνος ο καθένας σε μία
wiki ιστοσελίδα να μπορεί να τροποποιήσει, να
αλλάξει ή να διαγράψει το υλικό. Για το λόγο αυτό οι εκπαιδευτικοί πρέπει να
ελέγχουν συχνά το wiki
για να διασφαλίσουν ότι δεν υπάρχουν ακατάλληλη γλώσσα, spam, ανακρίβειες και ακατάλληλο περιεχόμενο.
Αυτό μπορεί να λυθεί με τη δημιουργία wiki, όπου μόνο τα μέλη της ομάδας μπορούν να τροποποιήσουν το περιεχόμενο.
Οι σύγχρονες
θεωρίες μάθησης (κοινωνικός εποικοδομισμός, με εκπροσώ- πους τους Vygotsky, Doise, Mugny και Wenger) υποστηρίζουν ότι η μάθηση συντελείται μέσα
σε συγκεκριμένα πολιτισμικά πλαίσια και ουσιαστικά δημιουργείται από την
αλληλεπίδραση του ατόμου με άλλα άτομα σε συγκεκριμένες επικοινωνιακές
περιστάσεις και μέσω της υλοποίησης κοινών δραστηριοτήτων (common activities). Έτσι ο μαθητής δεν κατασκευάζει την
προσωπική του γνώση μέσα σε ένα πολιτισμικό και επικοινωνιακό κενό αλλά πάντοτε
μέσα σε ευρύτερα πλαίσια στα οποία η γνώση δημιουργείται και σηματοδοτείται.
Το συγκεκριμένο σενάριο λαμβάνει υπόψη του τις θεωρίες αυτές και είναι
σχεδιασμένο έτσι, ώστε να ενθαρρύνει τη συνεργασία μεταξύ των μαθητών και
γενικά την κοινωνική αλληλεπίδραση.
Με τη διδακτική εκμετάλλευση των εκπαιδευτικών λογισμικών που δίνουν τη
δυνατότητα αλληλεπίδρασης επιτυγχάνεται η αύξηση του ενδιαφέροντος των μαθητών
για το μάθημα της Ιστορίας και η αύξηση
της συμμετοχής των παιδιών στη διαδικασία συνοικοδόμησης γνώσης.
Με άλλα λόγια, η λειτουργία των παιδιών- δασκάλου ως μια μαθησιακή
κοινότητα που επεξεργάζεται, παράγει και αναθεωρεί απόψεις και κείμενα έχει
σκοπό τη διεύρυνση των αναπαραστάσεων-οπτικών που έχει για ένα θέμα ,το οποίο
εμπίπτει στα ενδιαφέροντα των παιδιών και συνοικοδομεί γνώσεις.
Επίσης, τα παιδιά, μέσα από την παραγωγή και την εφαρμογή εννοιολογι-κών
χαρτών και τη συνεχή αναθεώρησή τους, αντιλαμβάνονται πως η κατάκτηση οποιασδήποτε
γνώσης είναι μια διαλογική διαδικασία, που αναδύεται μέσα από την ενεργό
εμπλοκή τους, σε διαδικασίες συλλογής, σύγκρισης, καταγραφής και αναθεώρησης
του περιεχομένου και της γλωσσικής του διατύπωσης. Έτσι, οι μαθητές δίνουν
έμφαση όχι μόνο στο τελικό προϊόν αλλά και στη διαδικασία που οδηγεί σ’ αυτό.
Επιπλέον, τα εργαλεία web 2.0, που
χρησιμοποιούνται, παρέχουν στους μαθητές αρκετές δυνατότητες να αντιμετωπίσουν
νέες εμπειρίες και την νέα γνώση και τους βοηθούν να αναπτύξουν ένα παγκόσμιο
τρόπο σκέψης, που ξεπερνά τα στενά όρια του σχολείου και της χώρας τους.
Καινοτομία και μάθηση προέρχονται από τις νέες εμπειρίες, την υπέρβαση της
ασφάλειας των όσων γνωρίζουν και τα νέα και διαφορετικά βιώματα. Ένας
παγκόσμιος τρόπος σκέψης τους δίνει την δυνατότητα να ξεπεράσουν τους φραγμούς
της δικής τους κουλτούρας και να δουν τον κόσμο, όπως πραγματικά είναι.
Παράλληλα, με το παρόν σενάριο επιτυγχάνεται η ανάπτυξη στάσεων σεβασμού,
συλλογικότητας και κατανόησης ότι η μάθηση είναι μια ενεργητική διαδικασία.
Επιτυγχάνεται, επίσης, η ανάπτυξη της ικανότητας άσκησης κριτικής
διαφόρων πρακτικών, καθώς και η ανάπτυξη της ικανότητας διαπραγμάτευσης των
διαφορετικών γνώσεων με σεβασμό στην προσωπικότητα των συμμαθητών τους.
Τέλος, επιτυγχάνεται η ανάπτυξη της ικανότητας συνεργασίας για υλοποίηση
κοινών δραστηριοτήτων (common activities), που έχουν
νόημα για τους μαθητές.
Οι μαθητές γνωρίζουν σε ικανοποιητικό βαθμό
τη χρήση του Η/Υ, των εκπαιδευτικών
λογισμικών INSPIRATION και CENTENNIA την άντληση πληροφοριών από το διαδίκτυο, του κειμενογράφου και του
προγράμματος ζωγραφικής RNA.
Γι’ αυτό και η εκπόνηση των εργασιών δεν
χρειάζεται ιδιαίτερες επισημάνσεις και εξηγήσεις. Τα προβλήματα που υπάρχουν σε
κάποιους μαθητές λύνονται μέσα στις ομάδες με τη βοήθεια των συμμαθητών τους.
Στις ελάχιστες περιπτώσεις που κάποια ομάδα αντιμετωπίζει ανυπέρβλητες
δυσκολίες επεμβαίνω συμβουλευτικά αλλά προπάντων διακριτικά. Η διακριτικότητά
μου έγκειται στο γεγονός ότι η οικοδόμηση γνώσης αποτελεί προνόμιο των μαθητών. Η δική μου συμβολή
κατατείνει στη συνεργασία της μαθησιακής κοινότητας, χωρίς να καθοδηγώ ως αυθεντία αλλά να συμβουλεύω ως
ισότιμο μέλος της κοινότητας και να διευκολύνω τη συνεργατική οικοδόμηση
γνώσης.
Το σενάριο απευθύνεται σε μαθητές της ΣΤ’ τάξης του Δημοτικού σχολείου.
Το σενάριο ολοκληρώθηκε σε 8 διδακτικές ώρες.
Οι μαθητές εργάστηκαν στο εργαστήριο πληροφορικής του σχολείου και χρησιμοποίησαν
τους Η/Υ καθώς και το διαδραστικό πίνακα αφής.
Οι πρότερες γνώσεις των μαθητών είναι πολύ σημαντικές ώστε να
αποτελέσουν πρόσφορο έδαφος για την οικοδόμηση των νέων γνώσεων.
Οι μαθητές ήδη γνώριζαν τη δομή κειμένων αναφορικού και κατευθυντικού
λόγου, που χρησιμοποίησαν για την καταγραφή των ιστορικών γεγονότων, που
διδάχθηκαν και εμπέδωσαν στη συγκεκριμένη ενότητα.
Επίσης, οι μαθητές, ήταν, σε ικανοποιητικό επίπεδο, χρήστες Η/Υ, των εκπαιδευτικών λογισμικών INSPIRATION και CENTENNIA, γνώριζαν τον τρόπο άντλησης πληροφοριών από το διαδίκτυο και των
λογισμικών γενικής χρήσης (κειμενογράφος, πρόγραμμα ζωγραφικής RNA). Επίσης,
γνώριζαν τη χρήση του διαδραστικού πίνακα.
Κατά την πραγματοποίηση του σεναρίου θα χρειαστούν:
Ø
Ηλεκτρονικοί
υπολογιστές.
Ø
Διαδραστικός
πίνακας αφής.
Ø
Λογισμικό
ζωγραφικής και σχεδίασης RNA.
Ø
Λογισμικό
επεξεργασίας κειμένου.
Ø
Λογισμικό
ανάπτυξης διαδραστικών διδασκαλιών Smart notebook.
Ø
Εκπαιδευτικά
λογισμικά CENTENNIA και INSPIRATION.
Ø
Σύνδεση
στο διαδίκτυο.
Ø
Εκτυπωτής
και memory sticks..
Ø
Φύλλα
εργασίας.
Ø
Χαρτιά
, μαρκαδόροι και μολύβια.
Ø
Βιβλία
και λεξικά.
Η τάξη, η οποία υλοποίησε το σενάριο , είναι η ΣΤ’ τάξη του 12ου
Δημοτι-κού Σχολείου Χαλκίδας. Αποτελείται από 9 κορίτσια και 8 αγόρια ηλικίας
11-12 ετών.
Οι μαθητές προέρχονται από εργατικές οικογένειες, οι οποίες
ενδιαφέρονται ιδιαίτερα για την πρόοδο και το μαθησιακό επίπεδο των παιδιών
τους. Υπάρχουν στην τάξη 3 μαθητές με μαθησιακές δυσκολίες, που όμως από την
αρχή της σχολικής χρονιάς έχει παρατηρηθεί ότι με την ομαδοσυνεργατική μέθοδο
μπορούν και ανταποκρίνονται στους διδακτικούς στόχους και έχουν βοηθηθεί πολύ
με την συνεργασία των ομάδων τους. Πρέπει, ακόμη, να σημειωθεί ότι αυτοί οι
μαθητές έχουν ιδιαίτερες δεξιότητες στα καλλιτεχνικά και πρωτοτυπία ιδεών.
Η τάξη είναι χωρισμένη σε 4 ομάδες, οι οποίες για τη συγκεκριμένη ενότητα
έχουν οριστεί με κριτήριο να είναι μεικτές και ισοδύναμες σε όλα τα επίπεδα. Θα
πρέπει να σημειωθεί ότι σε κάθε ενότητα της ιστορίας οι ομάδες αλλάζουν με
διαφορετικούς τρόπους επιλογής(κλήρωση, επιλογή των ίδιων των μαθητών κλπ.).
Τρεις ομάδες αποτελούνται από τρεις(4) μαθητές και μία ομάδα αποτελείται από
τέσσερις(4) μαθητές. Τα ονόματα των ομάδων είναι: ΣΦΗΚΕΣ, ΤΣΑΚΑΛΙΑ, SUPER
ΜΑΘΗΤΕΣ ΚΑΙ ΑΤΑΚΤΟΙ.
Το σενάριο υλοποιήθηκε με ομαδοσυνεργατική μέθοδο, καταιγισμό ιδεών,
παιχνίδι ρόλων, ανακαλυπτική μέθοδο και ιδεοθύελλα.
Αυτές οι διδακτικές μέθοδοι, η εμψύχωση, η καθοδήγηση, η παροχή κινήτρων
στους μαθητές και ο συντονισμός της διδασκαλίας από εμένα οδηγεί τους μαθητές
στην ανάπτυξη της κριτικής τους σκέψης, στην ανάληψη πρωτοβουλιών, στο να
ανακαλύπτουν μόνοι τους τη γνώση και να οικοδομούν τη νέα γνώση τους. Εκφράζουν
απόψεις μέσα στην ομάδα αλλά και στην ολομέλεια, αξιολογούν τις απόψεις των
συμμαθητών αλλά αυτοαξιολογούν και τις δικές τους απόψεις, αναπτύσσοντας την
κριτική τους σκέψη.
Ο γενικός σκοπός του σεναρίου μας είναι να κατακτηθεί, στο βαθμό των
δυνατοτήτων των μαθητών, η σχετική με το θέμα κριτική ιστορική σκέψη και να
υπάρξει εξοικείωση των μαθητών με τις ιστορικές πηγές.
Ειδικότερα, οι μαθητές με την ολοκλήρωση της διαδικασίας θα πρέπει:
Ø Να ερμηνεύουν εννοιολογικούς χάρτες (Δραστηριότητα 1).
Ø Να
αναπτύσσουν αφηγηματικό, περιγραφικό και επιχειρηματολογικό κείμενο
(Δραστηριότητες 1,2,3,5α, 5β ,5γ,5δ,6,7,8,10,11,12).
Ø Να
περιγράφουν διαδρομή σε χάρτη (Δραστηριότητα 5α,5β,5γ,5δ).
Ø Να
γνωρίσουν τα αίτια του Β’ Παγκοσμίου πολέμου(Δραστηριότητα 1).
Ø Να διαπιστώσουν τις διπλωματικές συμφωνίες
που έκαναν με τη ναζιστική Γερμανία η Αγγλία, η Γαλλία και η Σοβιετική Ένωση (Δραστηριότητα
3).
Ø Να ανακαλύψουν και να κατανοήσουν τη σημασία
των κυριοτέρων στρατιωτικών γεγονότων του Β’ Παγκοσμίου πολέμου (Δραστηριότητα
5α,5β,5γ,5δ).
Ø Να μάθουν για τους διωγμούς των Εβραίων από
τη ναζιστική Γερμανία και τα στρατόπεδα συγκέντρωσης (Δραστηριότητα 5β).
Ø Να ανακαλύψουν συνεργατικά τη σημασία της
ίδρυσης του ΟΗΕ, τη λειτουργία και τις επιδιώξεις του (Δραστηριότητα 5δ).
Ø Να γνωρίσουν τις δραματικές επιπτώσεις της
ρίψης της ατομικής βόμβας στην Ιαπωνία και τη σημασία του γεγονότος για την
παγκόσμια ιστορία (Δραστηριότητα 6).
Ø Να μάθουν ότι η Ελλάδα ενεπλάκη στον Β’
Παγκόσμιο πόλεμο, όταν δέχτηκε αναίτια επίθεση από την Ιταλία (Δραστηριότητα 7).
Ø Να κατανοήσουν τις κυριότερες νίκες των
Ελλήνων εναντίον της Ιταλίας(Δραστηριότητα 8).
Ø Να γνωρίσουν τη σημασία της καθυστέρησης των
γερμανικών στρατευμάτων από τους Έλληνες στην τελική έκβαση του πολέμου(Δραστηριότητα
8).
Ø Να παρακολουθήσουν τη συμβολή της Ελληνίδας
στο αλβανικό έπος(Δραστηριότητα 9).
Ø Να μάθουν τα κύρια γνωρίσματα του καθεστώτος
κατοχής(Δραστηριότητα 10).
Ø Να παρακολουθήσουν τις γερμανικές θηριωδίες
και την εμφάνιση και ανάπτυξη της Εθνικής αντίστασης(Δραστηριότητες 11, 12).
Ø Να γνωρίσουν τη σημασία της ανατίναξης της
γέφυρας του Γοργοποτάμου από τις ομάδες της Εθνικής Αντίστασης για την τελική
έκβαση του Β’ Παγκοσμίου πολέμου(Δραστηριότητα 11).
Ø Να μάθουν τις αλλαγές των συνόρων της
Ελλάδος μετά τη λήξη του Β’ Παγκοσμίου πολέμου(Δραστηριότητα 13).
Ø Να
συντάξουν αφηγηματικό κείμενο περιγραφικό και διαβαθμισμένης δυσκολίας
(Δραστηριότητες 1,2,3,5α, 5β ,5γ,5δ,6,7,8,10,11,12).
Ø Να
αναπτύξουν κριτική ιστορική σκέψη και συνείδηση (Όλες οι δραστηριότητες).
Ø Να
αναπτύξουν ικανότητα ανάλυσης των ιστορικών πηγών (Όλες οι δραστηριότητες).
Ø Nα αναπτύξουν δεξιότητες επικοινωνίας και
συνεργασίας (Όλες οι δραστηριότητες).
Ø Να
εφαρμόσουν εννοιολογικούς χάρτες για να κατασκευάσουν κείμενα. (Δραστηριότητα 1).
Ø Να
μπορούν να επιλέξουν και να αναδιοργανώσουν ιστορικές πληροφορίες, συνθέτοντας
τη δική τους άποψη (Όλες οι δραστηριότητες).
Ø Να
εξοικειωθούν με το ειδικό λεξιλόγιο των ιστορικών πηγών (Όλες οι δραστηριότητες).
Ø Να
συνειδητοποιήσουν τη συμβολή των Ελλήνων στο Β’ Παγκόσμιο πόλεμο.
(Δραστηριότητες 8,10,11).
Ø Να
υιοθετήσουν φιλειρηνικά πρότυπα για τη ζωή τους (Όλες οι δραστηριότητες).
Ø Να υιοθετήσουν πρότυπα κριτικής σκέψης και
αυτοαξιολόγησης (όλες οι δραστηριότητες).
Ø Να επιλύσουν προβλήματα που δημιουργούνται
μέσα στις ομάδες (όλες οι δραστηριότητες).
Ø Να παροτρύνουν τους συμμαθητές τους στην
ανάπτυξη πρωτοβουλιών (όλες οι δραστηριότητες).
Ø Να προβληματιστούν για τη χρησιμότητα της
αλληλοβοήθειας και της συνεργατικής μάθησης (όλες οι δραστηριότητες) .
Ø Να αμφισβητήσουν την ατομική μάθηση και τον
ανταγωνισμό (όλες οι δραστηριότητες).
Ø Να εξοικειωθούν έτι περαιτέρω στη χρήση των
εκπαιδευτικών λογισμικών, των λογισμικών γενικής χρήσης και του διαδικτύου (όλες
οι δραστηριότητες)
Ø Να αναπτύξουν θετική στάση απέναντι απ’ τον
Η/Υ ως μέσο δημιουργικής έκφρασης, ανακαλυπτικής και διερευνητικής μάθησης (όλες
οι δραστηριότητες)
Ø Να αναπτύξουν με τη βοήθεια του Η/Υ περιβάλλον
δημιουργικής μάθησης και εποικοδομητικής σκέψης (όλες οι δραστηριότητες).
Δ Ρ Α Σ Τ Η
Ρ Ι Ο Τ Η Τ Ω Ν
1η Διδακτική Ώρα
Στο μάθημα της Κοινωνικής και Πολιτικής Αγωγής, (2η θεματική
ενότητα, 4ο κεφάλαιο) ασχοληθήκαμε με το θέμα: «Ενημέρωση του
Πολίτη», όπου οι ομάδες βρήκαν τρόπους ενημέρωσης του πληθυσμού τη σημερινή
εποχή και τους συνέκριναν με παλαιότερες εποχές (αρχές 20ου
αιώνα-σήμερα).
Μέσα από αυτή τη διαδικασία, μία από τις ομάδες βρήκε από το διαδίκτυο
πρωτοσέλιδα εφημερίδων της εποχής του 1940 με την κήρυξη του πολέμου της
Ιταλίας στην Ελλάδα και τα έδειξε στην ολομέλεια της τάξης.
Παίρνοντας αφορμή από τα πρωτοσέλιδα των εφημερίδων, οι ομάδες συζήτησαν
για τον ελληνοιταλικό πόλεμο, τον Β΄ Παγκόσμιο πόλεμο καθώς και για τα αίτια
του Β΄ Παγκοσμίου πολέμου.
Μετά τη συζήτηση, οι ομάδες των μαθητών αποφάσισαν να γίνουν μικροί
ιστορικοί και να φτιάξουν το δικό τους βιβλίο
του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου, βρίσκοντας τα γεγονότα που σημάδεψαν την Ευρώπη
τα έτη 1939-1945, γεγονός που αποδέχτηκα με ικανοποίηση, γιατί ξεπερνούσε το
δικό μου διδακτικό σχεδιασμό.
Οι απόψεις των ομάδων για τα αίτια του Β΄ Παγκοσμίου πολέμου
καταγράφηκαν στον διαδραστικό πίνακα (καταιγισμός ιδεών).
Στην συνέχεια, οι ομάδες ξεκίνησαν την δημιουργία ενός εννοιολογικού
χάρτη, με το λογισμικό «Inspiration», των αιτίων του Β΄ Παγκοσμίου, χρησιμοποιώντας τις ιδέες που είχαν ήδη
καταγραφεί. Οι ομάδες δημιούργησαν τους εννοιολογικούς χάρτες, τους ανακοίνωσαν
στην ολομέλεια και ακολούθησε η προβολή τους στο διαδραστικό. Έγινε συζήτηση
και σύγκριση των ιδεογραμμάτων και τελικά δημιουργήθηκε ένα κοινό ιδεόγραμμα.
Οι ομάδες κλήθηκαν κατόπιν να συμπληρώσουν τους κλάδους του ιδεογράμματος με το
φύλλο εργασίας 1.
Μετά την εκπόνηση του φύλλου εργασίας 1, οι ομάδες ανακοίνωσαν στην
ολομέλεια τις εργασίας τους. Ακολούθησε συζήτηση, διορθώσεις και συμπλήρωση των
εννοιολογικών χαρτών.
Οι ομάδες είχαν σημειώσει στις εργασίες τους πως ένα από τα αίτια του Β΄
Παγκοσμίου πολέμου ήταν η άνοδος στην εξουσία, αντιδημοκρατικών ή δικτατορικών
κομμάτων στις χώρες της Ευρώπης.
Με αφορμή αυτό το αίτιο, ζητήθηκε από τους μαθητές αφενός να
αποθηκεύσουν το φύλλο εργασίας 1 στους Η/Υ τους και αφετέρου να εισέλθουν στο φύλλο εργασίας 2, όπου
τους ζητήθηκε να βρουν στο χάρτη της Ευρώπης ποια κράτη είχαν δημοκρατικό
καθεστώς και ποια είχαν αντιδημοκρατικό ή δικτατορικό καθεστώς και να τα
καταγράψουν.
Επίσης, να καταγράψουν πληροφορίες για τα καθεστώτα αυτά. Όταν οι ομάδες
κατέγραψαν τις πληροφορίες, αντάλλαξαν τις εργασίες τους με memory sticks και τις συμπλήρωσαν.
Οι συμπληρωμένες εργασίες ανακοινώθηκαν στην τάξη, έγιναν οι τελικές
διορθώσεις και αποθηκεύτηκαν στους Η/Υ.
2η Διδακτική Ώρα
Στην αρχή της 2ης διδακτικής ώρας οι ομάδες συζήτησαν για τα
αίτια του Β΄ παγκοσμίου πολέμου, που
είχαν πραγματευτεί την προηγούμενη διδακτική ώρα και αποφάσισαν να προχωρήσουν
στα πολεμικά γεγονότα του πολέμου από την έναρξή του μέχρι και την κήρυξη του
πολέμου από Αγγλία- Γαλλία προς την Γερμανία. Οι ομάδες έγιναν πολεμικοί
ανταποκριτές
της
εφημερίδας «ΑΣΥΡΜΑΤΟΣ» και ανέλαβαν τη δημιουργία άρθρων για τα πολεμικά
γεγονότα που παρακολούθησαν (φύλλο
εργασίας 3). Οι πολεμικοί ανταποκριτές δημιούργησαν ένα άρθρο για τα
γεγονότα που παρακολούθησαν και για την σημασία τους στην έκβαση του πολέμου. Ο
κάθε εκπρόσωπος- ανταποκριτής ανακοίνωσε το άρθρο του στην τάξη, ενώ παρουσίασε
στο χάρτη την πορεία που ακολούθησε. Έγινε συζήτηση για όλα τα γεγονότα και τη σημασία
τους και οι τελειοποιημένες εργασίες αποθηκεύτηκαν στους Η/Υ για να τις συμπεριλάβουν στο βιβλίο του Β’
Παγκοσμίου πολέμου, που ετοίμαζαν οι ομάδες.
3η Διδακτική ώρα
Στην αρχή της 3ης διδακτικής ώρας
συζήτησαν για τα πολεμικά γεγονότα του πολέμου που είχαν πραγματευτεί την
προηγούμενη διδακτική ώρα, για να τα ξαναθυμηθούν και αποφάσισαν να συνεχίσουν
με τα υπόλοιπα γεγονότα του πολέμου μέχρι την λήξη του. Τότε ζητήθηκε από τις
ομάδες να καταγράψουν στο φύλλο
εργασίας 4 τα πολεμικά γεγονότα του Β’ Παγκοσμίου πολέμου που γνώριζαν.
Όταν οι ομάδες εκπόνησαν το φύλλο εργασίας 4, ανακοίνωσαν τα αποτελέσματα στην
τάξη και πρόβαλαν στον διαδραστικό πίνακα τα γεγονότα που είχαν καταγράψει. Τα
περισσότερα γεγονότα που γνώριζαν οι μαθητές ήταν γεγονότα από τον
ελληνοιταλικό πόλεμο και όχι γεγονότα του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου συνολικότερα.
Τότε, η κάθε ομάδα έγινε πολεμικός ανταποκριτής της εφημερίδας «ΑΣΥΡΜΑΤΟΣ» και
ανέλαβε τη δημιουργία άρθρων για τα πολεμικά γεγονότα που παρακολούθησε (φύλλο
εργασίας 5).Η 1η ομάδα παρακολούθησε τα γεγονότα των ετών 1940
και 1941(φύλλο
εργασίας 5α), η 2η ομάδα τα γεγονότα των ετών 1942 και 1943(φύλλο εργασίας 5β), η 3η
ομάδα τα γεγονότα του έτους 1944(φύλλο εργασίας 5γ)
και η 4η ομάδα τα γεγονότα του έτους 1945 (φύλλο εργασίας 5δ).
Οι πολεμικοί ανταποκριτές δημιούργησαν ένα άρθρο για τα γεγονότα που
παρακολούθησαν και για την σημασία τους στην έκβαση του πολέμου. Ο κάθε
εκπρόσωπος- ανταποκριτής ανακοίνωσε το άρθρο του στην τάξη, ενώ παρουσίασε στο
χάρτη την πορεία που ακολούθησε. Έγινε συζήτηση για όλα τα γεγονότα και τη
σημασία τους, τα γεγονότα τοποθετήθηκαν σε ένα
κείμενο με χρονολογική σειρά και η τελειοποιημένη
εργασία αποθηκεύτηκε στους Η/Υ για να τη
συμπεριλάβουν στο βιβλίο του Β’ Παγκοσμίου πολέμου, που ετοίμαζαν.
Μέσα από τη συζήτηση αναδείχτηκε
από τους μαθητές ένα από τραγικότερα γεγονότα του Β΄ Παγκοσμίου πολέμου, που
ήταν η ρίψη της ατομικής βόμβας στην Χιροσίμα και το Ναγκασάκι. Με αφορμή το
ενδιαφέρον που έδειξαν οι μαθητές, προβλήθηκε στον διαδραστικό ένα video με τη ρίψη της ατομικής βόμβας και ζητήθηκε
από τις ομάδες να κρατήσουν σημειώσεις. Στην συνέχεια εκπόνησαν το φύλλο εργασίας 6,
όπου δημιούργησαν ένα κείμενο επιχειρηματολογικού λόγου από την οπτική γωνία
του κατοίκου της Ιαπωνίας, ένα κείμενο από την οπτική γωνία του Προέδρου των
ΗΠΑ και ένα κείμενο από την οπτική γωνία του σημερινού πολίτη, με τους
κινδύνους που διατρέχει η ανθρωπότητα από την ατομική βόμβα. Τα κείμενα αυτά
ανακοινώθηκαν στην τάξη, έγιναν οι απαραίτητες διορθώσεις και αποθηκεύτηκαν
στους Η/Υ για να περιληφθούν στο βιβλίο του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου των ομάδων.
4η Διδακτική Ώρα
Μπαίνοντας οι μαθητές στην τάξη τη βλέπουν στολισμένη με ελληνικά
σημαιάκια και αφίσες από την εποποιία του 1940. Ταυτόχρονα ακούγεται το
τραγούδι της Σοφίας Βέμπο
«Παιδιά της Ελλάδος παιδιά». Με την απορία στα πρόσωπα τους, οι μαθητές ρώτησαν
αν γιορτάζαμε ετεροχρονισμένα την 28η Οκτωβρίου. Ένας από αυτούς,
όμως, σχολίασε ότι το συγκεκριμένο σκηνικό ήταν σε συνάρτηση με την εμπλοκή της
Ελλάδας στον Β΄ Παγκόσμιο πόλεμο. Για να μεταφερθούν οι μαθητές στις δύσκολες
ημέρες της κήρυξης του ελληνοιταλικού πολέμου εκπόνησαν το φύλλο εργασίας 7,
όπου επισκέφθηκαν ιστοσελίδες με πρωτοσέλιδα και άρθρα εφημερίδων της εποχής,
με το πρώτο ανακοινωθέν της ελληνικής κυβέρνησης και τα διαγγέλματα του
πρωθυπουργού Μεταξά και του βασιλέα Γεωργίου και έγραψαν τις σκέψεις του μικρού
Νικόλα (παιδί της εποχής του 1940) σε μορφή ημερολογίου για τα γεγονότα των
πρώτων ημερών του πολέμου. Στην συνέχεια, προβλήθηκε στο διαδραστικό πίνακα video από το you tube με το αλβανικό έπος. Οι ομάδες κατέγραψαν
τις παρατηρήσεις τους από το video και έπειτα εκπόνησαν το φύλλο εργασίας 8,
όπου τους ζητήθηκε να επισκεφτούν την ιστοσελίδα της Wikipedia, να βρουν περισσότερες πληροφορίες και να
καταγράψουν τις σπουδαιότερες νίκες των Ελλήνων εναντίον των Ιταλών. Τους
ζητήθηκε, επίσης, να συμπεριλάβουν όποιες πληροφορίες, από τις παραπάνω, θέλουν
στο γράμμα που στέλνει ο πατέρας του μικρού Νικόλα από το μέτωπο.
5η Διδακτική Ώρα
Στην αρχή της 5ης διδακτικής ώρας μία μαθήτρια απήγγειλε το
ποίημα που είχε στην γιορτή της 28ης Οκτωβρίου για την Ελληνίδα μάνα
και στη συνέχεια 3 μαθητές της χορωδίας τραγούδησαν το τραγούδι «Γυναίκες
Ηπειρώτισσες». Οι μαθητές, γνωρίζοντας πια περισσότερα για το αλβανικό έπος,
κατανόησαν βαθύτερα τα νοήματα του ποιήματος και του τραγουδιού, από την πρώτη
φορά που τα είχαν ακούσει στη γιορτή της 28ης Οκτωβρίου. Έχοντας
δημιουργηθεί το κατάλληλο κλίμα οι ομάδες προχώρησαν στην εκπόνηση του φύλλου εργασίας 9,
όπου, αφού είδαν φωτογραφικό υλικό με τη βοήθεια που προσέφεραν οι γυναίκες
στον πόλεμο και διάβασαν το άρθρο «Η συμβολή των γυναικών στο έπος του 1940»,
έγραψαν το δικό τους ποίημα αφιερωμένο στην ελληνίδα γυναίκα του 1940.
Στη συνέχεια, οι μαθητές είδαν τον ελληνοιταλικό πόλεμο μέσα από τα μάτια των σκιτσογράφων και
των ζωγράφων της εποχής και δημιούργησαν
την δική τους γελοιογραφία, με το λογισμικό σχεδίασης RNA( φύλλο εργασίας 9α).
Τα ποιήματα διαβάστηκαν από τον
εκπρόσωπο της κάθε ομάδας στην ολομέλεια και αποθηκεύτηκαν στους Η/Υ και οι
γελοιογραφίες εκτυπώθηκαν και μπήκαν στον πίνακα ανακοινώσεων της τάξης και
κατόπιν αποθηκεύθηκαν με τη σειρά τους στους Η/Υ.
6η Διδακτική Ώρα
Την ώρα της φιλαναγνωσίας οι μαθητές ασχολήθηκαν με το συγγραφικό έργο
της Πηνελόπης Δέλτα. Με αφορμή την γνώση του έργου της Πηνελόπης Δέλτα, αλλά
και του βιογραφικού της, που είχαν οι μαθητές, ζητήθηκε από τις ομάδες να
ερευνήσουν τα αίτια του θανάτου της (φύλλο εργασίας 10),
στο οποίο οι μαθητές ασχολήθηκαν με την γερμανική εισβολή στην Ελλάδα, την
τριπλή κατοχή της χώρας και τα αποτελέσματα της εποχής αυτής (πείνα, εξαθλίωση,
εξωφρενικές τιμές). Οι εκπρόσωποι των ομάδων διάβασαν τις εργασίες τους στην
ολομέλεια, έγινε συζήτηση, συμπληρώσεις και οι τελειοποιημένες εργασίες
αποθηκεύτηκαν στους Η/Υ.
7η Διδακτική Ώρα
Στην αρχή της 7ης διδακτική ώρας οι μαθητές ερωτήθηκαν αν
γνώριζαν άλλες αντιστασιακές ενέργειες, εκτός του θανάτου της Πηνελόπης Δέλτα.
Οι απόψεις των μαθητών καταγράφηκαν στον διαδραστικό πίνακα με ιδεοθύελλα. Από
τις απαντήσεις των μαθητών, οι περισσότερες κινήθηκαν γύρω από το κατέβασμα της
γερμανικής σημαίας στην ακρόπολη από τον Μανώλη Γλέζο και τον Απόστολο Σάντα
και γύρω από την ανατίναξη της γέφυρας του Γοργοποτάμου. Με αφορμή αυτές τις
απαντήσεις οι μαθητές παρακολούθησαν ένα video με την ανατίναξη της γέφυρας του Γοργοποτάμου και εκπόνησαν το φύλλο εργασίας 11,
όπου κατέγραψαν πληροφορίες για την ενέργεια του Μανώλη Γλέζου και του Απόστολου
Σάντα να κατεβάσουν την γερμανική σημαία από την ακρόπολη και τη σημασία που
είχε για τη συνολική έκβαση του πολέμου η ανατίναξη της γέφυρας του
Γοργοποτάμου. Στο ίδιο φύλλο εργασίας οι ομάδες δημιούργησαν ένα κείμενο για
την ίδρυση και το ρόλο των αντιστασιακών οργανώσεων, χρησιμοποιώντας πηγές του
διαδικτύου. Οι εργασίες ανακοινώθηκαν στην τάξη, έγινε η αξιολόγησή τους και
κατόπιν αποθηκεύτηκαν στους Η/Υ.
8η Διδακτική Ώρα
Στα πλαίσια εκπαιδευτικής επίσκεψης οι μαθητές επισκέφθηκαν το μνημείο
εκτέλεσης Ελλήνων πατριωτών στην Ριτσώνα Χαλκίδας. Ακολούθησε συζήτηση στην
τάξη για τις θηριωδίες των Γερμανών στην Ελλάδα και οι μαθητές ανέφεραν τις
σφαγές που διέπραξαν οι Γερμανοί στα Καλάβρυτα και το Δίστομο και θέλησαν να
μάθουν περισσότερα για τα παραπάνω γεγονότα. Σ΄ αυτό τους βοήθησε το φύλλο εργασίας 12,
όπου επισκέφτηκαν την ιστοσελίδα της Wikipedia και κατέγραψαν τα γεγονότα της σφαγής στα Καλάβρυτα και το Δίστομο. Οι
ομάδες κλήθηκαν στο φύλλο εργασίας να δημιουργήσουν ένα κείμενο με θέμα:
«Σκέψεις μπροστά στο μνημείο». Κάθε ομάδα ανακοίνωσε το κείμενο της στην τάξη,
έγιναν οι απαραίτητες διορθώσεις και τα κείμενα αποθηκεύτηκαν στους Η/Υ. Στην
συνέχεια ζητήθηκε από τις ομάδες να εκπονήσουν το φύλλο εργασίας 13,
όπου, με τη βοήθεια του λογισμικού Centennia και του χάρτη του βιβλίου μαθητή ιστορίας της ΣΤ’ Δημοτικού, παρατήρησαν
τις αλλαγές του χάρτη της Ελλάδος μετά την λήξη του Β΄ Παγκοσμίου πολέμου και
τις κατέγραψαν. Στο τέλος της 8ης διδακτικής ώρας η κάθε ομάδα
δημιούργησε το δικό της βιβλίο του Β΄ Παγκοσμίου πολέμου με τις εργασίες που
είχε αποθηκεύσει και με φωτογραφίες από τις ιστοσελίδες που είχε επισκεφθεί. Οι
ομάδες αντάλλαξαν τα βιβλία τους κυκλικά και αξιολόγησαν τις εργασίες τους.
Η αξιολόγηση έγινε καθ’ όλη τη διάρκεια του σεναρίου. Οι δραστηριότητες
αξιολογήθηκαν στους επιμέρους τομείς:
ü
Επέκταση
γνώσεων μαθητών:
·
Η αξιολόγηση των γνώσεων των μαθητών έγινε στο
τέλος κάθε διδακτικής ώρας. Τα προβλήματα που ανέκυψαν ήταν ελάχιστα, γιατί οι
ομάδες λειτούργησαν συμπληρωματικά και εκπόνησαν τις δραστηριότητες,
πετυχαίνοντας τους στόχους.
·
Στο τέλος του διδακτικού σεναρίου οι μαθητές
αξιολογήθηκαν συνολικά στην ενότητα με την κατασκευή του βιβλίου του Β’
Παγκοσμίου πολέμου.
ü
Χρήση λογισμικών/προγραμμάτων, διαδικτύου
και αξιοποίηση των παραπάνω εργαλείων στην
εύρεση και καταγραφή ιστορικών
γεγονότων με αναφορικό και κατευθυντικό λόγο:
·
Αξιοποίηση
του λογισμικού προγράμματος INSPIRATION.
·
Αξιοποίηση
του λογισμικού προγράμματος CENTENNIA.
·
Διδακτική αξιοποίηση και κριτική διαχείριση
του διαδικτύου στο έπακρο.
·
Εκπαίδευση
των μαθητών στα λογισμικά προγράμματα και διδακτική αξιοποίηση του διαδικτύου
από την αρχή της σχολικής χρονιάς.
ü Ανάληψη
πρωτοβουλιών:
·
Ενεργή
συμμετοχή μαθητών καθ’ όλη τη διάρκεια του σεναρίου.
·
Ανάληψη
πρωτοβουλιών που ξεπερνούσαν το δικό μου
σχεδιασμό.
ü
Συνεργασία μαθητών:
·
Έντονος
ενθουσιασμός των μαθητών για την υλοποίηση των ομαδικών εργασιών.
·
Δημιουργία
γελοιογραφίας.
·
Ενθουσιώδης
συμμετοχή στο θεατρικό δρώμενο.
·
Άριστη
λειτουργία των ομάδων (ομαδοσυνεργατική διδασκαλία).
·
Μείωση
παιδαγωγικού θορύβου, λόγω της συνεχούς λειτουργίας των ομάδων.
ü
Ποιότητα ανάπτυξης γραπτού λόγου:
·
Διόρθωση
και συμπλήρωση του αναφορικού (αφηγηματικός-περιγραφικός) και του κατευθυντικού
(επιχειρηματολογικός) λόγου από τους ίδιους τους μαθητές.
ü
Συμμετοχή μαθητών:
·
Ενεργή
συμμετοχή όλων, ανάλογα με τις δεξιότητες τους
·
Αλληλεπίδραση
στην τάξη.
Το συγκεκριμένο σενάριο θα μπορούσε να διαφοροποιηθεί
ποιοτικά και ποσοτικά.
Στα πλαίσια της «ποσοτικής» επέκτασης στο παρόν σενάριο θα
μπορούσε να ενταχθεί, στο μάθημα της κοινωνικής και πολιτικής αγωγής, η
διερεύνηση των πολιτευμάτων των χωρών της Ευρώπης, μετά τη λήξη του πολέμου.
Στο μάθημα
της γλώσσας θα μπορούσε να
ενταχθεί η ανάπτυξη του γραπτού λόγου με τη συμπλήρωση και άλλων κειμένων στα
φύλλα εργασίας.
Επίσης, θα μπορούσε να αυξηθεί ο χρόνος υλοποίησης του
σεναρίου με διερεύνηση και άλλων γεγονότων του Β’ Παγκοσμίου πολέμου, που δεν
ήταν δυνατόν να διδαχθούν τις ώρες του παρόντος σεναρίου.
Ακόμα, στα πλαίσια της ευέλικτης ζώνης θα μπορούσε να
ενταχθεί και άλλο θεατρικό δρώμενο με θέμα τις συνθήκες διαβίωσης στην κατοχή.
Επιπλέον, θα
μπορούσαν, στο μάθημα της γεωγραφίας, οι μαθητές να ανακαλύψουν τις αλλαγές των
συνόρων όλων των κρατών της Ευρώπης και να δημιουργήσουν ένα χάρτη.
Τέλος, στα
πλαίσια των Μαθηματικών, θα μπορούσαν οι μαθητές να βρουν τους νεκρούς και τους
τραυματίες του πολέμου και να φτιάξουν ένα ραβδόγραμμα.
Στα πλαίσια της « ποιοτικής» επέκτασης του σεναρίου θα
μπορούσε να αλλάξει ο τρόπος υλοποίησης
των φύλλων εργασίας
·
Βιβλίο
μαθητή ιστορίας ΣΤ’ Δημοτικού, Οργανισμός Εκδόσεων Διδακτικών Βιβλίων, 2009,
Αθήνα.
·
Βιβλίο
δασκάλου ιστορίας ΣΤ’ Δημοτικού, Οργανισμός Εκδόσεων Διδακτικών Βιβλίων, 2009,
Αθήνα.
·
Τετράδιο
Εργασιών ιστορίας ΣΤ’ Δημοτικού, Οργανισμός Εκδόσεων Διδακτικών Βιβλίων, 2009,
Αθήνα.
·
Ματσαγγούρας
Γ. Ηλίας, Η σχολική τάξη (τόμος Α΄), 2001, Αθήνα
·
Πυργιωτάκης
Ε. Ιωάννης, Εισαγωγή στην Παιδαγωγική Επιστήμη, εκδόσεις Ελληνικά γράμματα,2000,
Αθήνα.
·
Σύγχρονες
τάσεις της εκπαίδευσης στην Κοινωνία της Πληροφορίας, Αναστασιάδης Παναγιώτης,
Εκδόσεις Λιβάνη, Αθήνα 2000.
·
Παιδιά,
Σχολεία και Υπολογιστές, εκδόσεις Gutenberg, Αθήνα 2006.
·
Θεωρίες
μάθησης και εκπαιδευτική πράξη (Β’ τόμος), Κολιάδης Ε. Αθήνα 1995.
·
Ιστορία
του Ελληνικού Έθνους ( τόμος ΙΕ και ΙΖ), Εκδοτική Αθηνών, Αθήνα 1980
.
v http://lefobserver.blogspot.com/2009/03/benito-mussolini.html
(τελευταία επίσκεψη 14/3/2012).
v http://el.wikipedia.org/wiki/%CE%86%CE%BE%CE%BF%CE%BD%CE%B1%CF%82_%CE%92%CE%B5%CF%81%CE%BF%CE%BB%CE%AF%CE%BD%CE%BF%CF%85_-_%CE%A1%CF%8E%CE%BC%CE%B7%CF%82
(τελευταία επίσκεψη 14/3/2012).
v http://el.wikipedia.org/wiki/%CE%A3%CF%85%CE%BC%CF%86%CF%89%CE%BD%CE%AF%CE%B1_%CF%84%CE%BF%CF%85_%CE%9C%CE%BF%CE%BD%CE%AC%CF%87%CE%BF%CF%85 (τελευταία
επίσκεψη 14/3/2012).
v http://el.wikipedia.org/wiki/%CE%93%CE%B5%CF%81%CE%BC%CE%B1%CE%BD%CE%BF%CF%83%CE%BF%CE%B2%CE%B9%CE%B5%CF%84%CE%B9%CE%BA%CF%8C_%CE%A3%CF%8D%CE%BC%CF%86%CF%89%CE%BD%CE%BF_%CE%BC%CE%B7_%CE%95%CF%80%CE%AF%CE%B8%CE%B5%CF%83%CE%B7%CF%82 (τελευταία
επίσκεψη 14/3/2012).
v http://www.ww2.gr/index.php?option=articles&search=%CE%95%CE%B9%CF%83%CE%B2%CE%BF%CE%BB%CE%AE%20%CF%83%CF%84%CE%B7%20%CE%A0%CE%BF%CE%BB%CF%89%CE%BD%CE%AF%CE%B1 (τελευταία επίσκεψη 14/3/2012).
(τελευταία επίσκεψη 14/3/2012).
v http://el.wikipedia.org/wiki/%CE%95%CE%B9%CF%83%CE%B2%CE%BF%CE%BB%CE%AE_%CE%BA%CE%B1%CE%B9_%CE%BA%CE%B1%CF%84%CE%AC%CE%BB%CE%B7%CF%88%CE%B7_%CF%84%CE%B7%CF%82_%CE%93%CE%B1%CE%BB%CE%BB%CE%AF%CE%B1%CF%82_-_1940 (τελευταία επίσκεψη 14/3/2012).
v http://el.wikipedia.org/wiki/%CE%9C%CE%AC%CF%87%CE%B7_%CF%84%CE%B7%CF%82_%CE%91%CE%B3%CE%B3%CE%BB%CE%AF%CE%B1%CF%82 (τελευταία επίσκεψη 14/3/2012).
v http://www.ww2.gr/index.php?option=articles&search=%CE%A0%CE%B5%CF%81%CE%BB%20%CE%A7%CE%AC%CF%81%CE%BC%CF%80%CE%BF%CF%81-- (τελευταία
επίσκεψη 14/3/2012).
v http://www.kis.gr/index.php?option=com_content&view=article&id=369:2009-06-05-10-49-42&catid=99:2009-06-04-07-06-01&Itemid=76--(τελευταία επίσκεψη 14/3/2012).
v http://el.wikipedia.org/wiki/%CE%92%CE%84_%CE%A0%CE%B1%CE%B3%CE%BA%CF%8C%CF%83%CE%BC%CE%B9%CE%BF%CF%82_%CE%A0%CF%8C%CE%BB%CE%B5%CE%BC%CE%BF%CF%82
(τελευταία επίσκεψη 14/3/2012).
v http://el.wikipedia.org/wiki/%CE%95%CE%B9%CF%83%CE%B2%CE%BF%CE%BB%CE%AE_%CF%84%CF%89%CE%BD_%CE%A3%CF%85%CE%BC%CE%BC%CE%AC%CF%87%CF%89%CE%BD_%CF%83%CF%84%CE%B7_%CE%A3%CE%B9%CE%BA%CE%B5%CE%BB%CE%AF%CE%B1 (τελευταία επίσκεψη 14/3/2012).
v http://el.wikipedia.org/wiki/%CE%91%CF%80%CF%8C%CE%B2%CE%B1%CF%83%CE%B7_%CF%84%CE%B7%CF%82_%CE%9D%CE%BF%CF%81%CE%BC%CE%B1%CE%BD%CE%B4%CE%AF%CE%B1%CF%82
(τελευταία επίσκεψη 14/3/2012).
v http://el.wikipedia.org/wiki/%CE%A1%CE%AF%CF%88%CE%B7_%CE%B1%CF%84%CE%BF%CE%BC%CE%B9%CE%BA%CE%AE%CF%82_%CE%B2%CF%8C%CE%BC%CE%B2%CE%B1%CF%82_%CF%83%CF%84%CE%B7_%CE%A7%CE%B9%CF%81%CE%BF%CF%83%CE%AF%CE%BC%CE%B1_%CE%BA%CE%B1%CE%B9_%CF%84%CE%BF_%CE%9D%CE%B1%CE%B3%CE%BA%CE%B1%CF%83%CE%AC%CE%BA%CE%B9 (τελευταία επίσκεψη 14/3/2012).
v http://portal.kathimerini.gr/4dcgi/_w_articles_kathextra_100004_09/05/2006_153236 (τελευταία
επίσκεψη 14/3/2012).
v http://el.wikipedia.org/wiki/%CE%9C%CE%AC%CF%87%CE%B7_%CF%84%CE%BF%CF%85_%CE%92%CE%B5%CF%81%CE%BF%CE%BB%CE%AF%CE%BD%CE%BF%CF%85 (τελευταία επίσκεψη 14/3/2012).
v http://el.wikipedia.org/wiki/%CE%94%CE%B9%CE%AC%CF%83%CE%BA%CE%B5%CF%88%CE%B7_%CF%84%CE%B7%CF%82_%CE%93%CE%B9%CE%AC%CE%BB%CF%84%CE%B1%CF%82 (τελευταία επίσκεψη 14/3/2012).
v http://www.atollsoftware.com/www.politis.gr/newspaper.php?printId=2560&page=1&newspaperNameFilter=&printYearFilter=&printMonthFilter=&printDayFilter=&categoryId=9- (τελευταία
επίσκεψη 14/3/2012).
v http://www.atollsoftware.com/www.politis.gr/newspaper.php?printId=2559&page=1&newspaperNameFilter=&printYearFilter=&printMonthFilter=&printDayFilter=&categoryId=9 (τελευταία
επίσκεψη 14/3/2012).
(τελευταία επίσκεψη 14/3/2012).
v http://el.wikipedia.org/wiki/%CE%95%CE%BB%CE%BB%CE%B7%CE%BD%CE%BF%CF%8A%CF%84%CE%B1%CE%BB%CE%B9%CE%BA%CF%8C%CF%82_%CF%80%CF%8C%CE%BB%CE%B5%CE%BC%CE%BF%CF%82_%CF%84%CE%BF%CF%85_1940 (τελευταία
επίσκεψη 14/3/2012).
v http://el.wikipedia.org/wiki/%CE%91%CF%81%CF%87%CE%B5%CE%AF%CE%BF:Gr-triple-occupation-gr.png (τελευταία
επίσκεψη 14/3/2012).
v
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου