ΕΠΙΜΟΡΦΩΣΗ Β ΕΠΙΠΕΔΟΥ: Αισθητικές διαδρομές στα αρχαϊκά χρόνια (ΚΣΕ ΕΥΒΟΪΚΗ ΑΝΑΠΤΥΞΗ 2010-2011)

Τρίτη 24 Μαΐου 2011

Αισθητικές διαδρομές στα αρχαϊκά χρόνια (ΚΣΕ ΕΥΒΟΪΚΗ ΑΝΑΠΤΥΞΗ 2010-2011)

1. Τίτλος: Αισθητικές διαδρομές στα αρχαϊκά χρόνια

2. Γνωστική περιοχή: Το σενάριο αφορά το γνωστικό αντικείμενο της Ιστορίας της Δ΄ τάξης Δημοτικού, Ενότητα: 2^η, Κεφάλαιο : 8^ο

Είναι συμβατό με το Διαθεματικό Ενιαίο Πλαίσιο Προγράμματος Σπουδών (Δ.Ε.Π.Π.Σ.) και το Αναλυτικό Πρόγραμμα Σπουδών (Α.Π.Σ.).

· Θέμα : Η τέχνη της αρχαϊκής εποχής

3.Σκεπτικό της δραστηριότητας

· Καινοτομίες: Χρήση Η/Υ, κατάλληλου εκπ/κού λογισμικού ειδικής και γενικής χρήσης. Γίνεται διαθεματική προσέγγιση. Πραγματοποιείται σύνδεση με τη μουσειακή αγωγή με τη χρήση εκπ/κού υλικού που έχει δημιουργηθεί για συγκεκριμένα μουσεία, με τη μυθολογία μέσα από τις αναπαραστάσεις των έργων, την αρχαιολογία και την ιστορία της τέχνης με τη ερμηνεία των έργων τέχνης της γλυπτικής, της αγγειογραφίας, της αρχιτεκτονικής, τη γεωγραφία ανατρέχοντας στο χάρτη των αποικιών της αρχαϊκής εποχής και σε μέρη όπου υπάρχουν στη σημερινή εποχή τα διάφορα έργα τέχνης, τη γεωλογία η οποία σχετίζεται με τους πόρους και τα υλικά τα οποία αντλούσαν οι αρχαίοι Έλληνες και μας βοηθάει να κατανοήσουμε γιατί εμφανίστηκαν σε συγκεκριμένες περιοχές ορισμένες μορφές τέχνης ,την αισθητική αγωγή με τη ζωγραφική, τη δημιουργία κολάζ ,τη μουσική επένδυση, τη δραματοποίηση κτλ.

Οι συγκεκριμένες εκπ/κές δραστηριότητες που προτείνονται συμβάλλουν στην καλλιέργεια της δημιουργικής έκφρασης και της κριτικής σκέψης των μαθητών, στην απόκτηση γνώσεων.

Τους δίνουν την ευκαιρία να χρησιμοποιήσει ανώτερες μορφές μάθησης και νοητικών δεξιοτήτων.

· Προστιθέμενη αξία: Με την εισαγωγή των ΤΠΕ προκύπτει μια νέα δυναμική στο χώρο του σχολείου. Το περιβάλλον μάθησης εμπλουτίζεται με νέα δυναμικά εργαλεία που βοηθούν σε διαδικασίες αλληλεπίδρασης και συμμετοχής των μαθητών στη μαθησιακή διαδικασία και ξεπερνούν τα όρια που είχε θέσει το παραδοσιακό περιβάλλον της σχολικής τάξης, όπου ο ρόλος του μαθητή ήταν ο ρόλος του «παθητικού δέκτη».

Συγκεκριμένα ο μαθητής ερευνά και ανακαλύπτει μέσω του διαδικτύου, εισηγείται με τη βοήθεια του power point, δημιουργεί εννοιολογικούς χάρτες ,ψηφιακό κολάζ συμμετέχοντας ενεργά .

· Γνωστικά-διδακτικά προβλήματα:

Οι μαθητές σε μεγάλο βαθμό γνωρίζουν τη χρήση του εκπ/κού λογισμικού γενικής χρήσης, επειδή το Σχολείο έχει οριστεί ως ένα από τα 800 πιλοτικά της χώρας με ενιαίο αναμορφωμένο εκπ/κό πρόγραμμα και έχουν εξοικειωθεί με τη χρήση των υπολογιστών, ίσως όμως δυσκολευτούν λίγο στη χρήση του λογισμικού ειδικής χρήσης , με το οποίο θα πρέπει να εξοικειωθούν.

Οι έννοιες του χώρου και του χρόνου, βάση των οποίων θα οριοθετηθεί η αρχαϊκή τέχνη, μπορεί να δυσκολέψουν τους μαθητές, γι’ αυτό θα δοθεί ιδιαίτερη έμφαση σε αυτές.

4.Πλαίσιο εφαρμογής

· Σε ποιους απευθύνεται: Το σενάριο απευθύνεται στους μαθητές της Δ΄ τάξης του Δημοτικού Σχολείου.

· Χρόνος υλοποίησης: Το σενάριο θα ολοκληρωθεί σε 5 διδακτικές ώρες. Μπορούν να χρησιμοποιηθούν επίσης και ώρες από το μάθημα της ευέλικτης ζώνης αλλά και από τη θεατρική αγωγή, τα εικαστικά, σε συνεργασία με τους εκπ/κούς των αντίστοιχων μαθημάτων

· Χώρος υλοποίησης: Οι μαθητές θα εργαστούν στην αίθουσα πληροφορικής και θα χρησιμοποιήσουν τους 10 φορητούς Η/Υ. Επίσης θα χρησιμοποιηθεί και ο προτζέκτορας του εργαστηρίου.

· Προαπαιτούμενες γνώσεις των μαθητών: Βασικές δεξιότητες της χρήσης των Η/Υ, γνώσεις της τέχνης των γεωμετρικών χρόνων, της πολιτικής οργάνωσης των Ελλήνων στα αρχαϊκά χρόνια, της οικονομικής ανάπτυξης και δραστηριοποίησής τους και της κοινωνικής και θρησκευτικής ζωής τους.

· Απαιτούμενα βοηθητικά υλικά και εργαλεία: Κατά την πραγματοποίηση του σεναρίου θα χρειαστούν Η/Υ, λογισμικό γενικής χρήσης (word),λογισμικό παρουσίασης(power point), λογισμικό ειδικής χρήσης Παιδαγωγικού Ινστιτούτου, το hot potatoes λογισμικό εξάσκησης και πρακτικής, το comic strip creator λογισμικό για τη δημιουργία κόμικ, το centennia λογισμικό ιστορικών χαρτών, το google earth πρόγραμμα δορυφορικής περιήγησης, το κidspiration λογισμικό παραγωγής εννοιολογικών χαρτών και ανάπτυξης της κριτικής σκέψης, ηλεκτρονική εγκυκλοπαίδεια(el.wikipedia), animation, video

· Επίσης θα χρειαστούν: προτζέκτορας, σκάνερ, εκτυπωτής, φύλλα εργασίας, χαρτόνια, μαρκαδόροι , ψαλίδια, κόλλες.

Κοινωνική ενορχήστρωση της τάξης:

Ø Στην αρχή θα γίνει σύντομη παρουσίαση από μαθητές της τάξης βασικών γνωρισμάτων των αρχαϊκών χρόνων με μορφή κόμικ, από μαθήματα τα οποία είχαν προηγηθεί (δηλαδή μια μικρή επανάληψη),οι μαθητές θα εργαστούν ατομικά σε ορισμένα φύλλα εργασίας στην αρχή και στη συνέχεια θα δημιουργηθούν ομάδες εργασίας , με σκοπό την ενεργό συμμετοχή των μαθητών στη μαθησιακή διαδικασία και την επιδίωξη της αυτενέργειάς τους.

Ø Ο δάσκαλος εφαρμόζει τεχνικές διδασκαλίας: καταιγισμό ιδεών, παίξιμo, ρόλων, μικρή εισήγηση, είναι συντονιστής, εμψυχωτής, ενθαρρύνει και καθοδηγεί τους μαθητές, χρησιμοποιεί τη μαιευτική μέθοδο, στη συγκεκριμένη περίπτωση αντλεί γνώσεις μαθητών από προηγούμενα μαθήματα ή από δικά τους διαβάσματα, τους δίνει κίνητρα για να εκφράσουν τις απόψεις τους και να αξιολογήσουν τις θέσεις των συμμαθητών τους ώστε να καλλιεργηθεί η κριτική σκέψη περνώντας από το τι στο πώς αλλά και η δημιουργική σκέψη.

5.Στόχοι του σεναρίου

Γενικός σκοπός του σεναρίου: να γνωρίσουν οι μαθητές την τέχνη των αρχαϊκών χρόνων, να κατανοήσουν την ιστορική συνέχεια, να συνειδητοποιήσουν το μέγεθος της πολιτιστικής τους κληρονομιάς, να συλλογιστούν την προσωπική τους ευθύνη και να βοηθηθούν στη συγκρότηση της πολιτιστικής και εθνικής τους ταυτότητας.

Γνωστικοί στόχοι :

· Να συνειδητοποιήσουν ότι η ανάπτυξη της τέχνης είναι συνδυασμός πολλών παραγόντων: της οικονομικής ευμάρειας, των ιδιαίτερων κοινωνικών, πολιτικών και θρησκευτικών συνθηκών που επικρατούν.

· Να γνωρίσουν τις διάφορες μορφές τέχνης που αναπτύχθηκαν στα αρχαϊκά χρόνια, τη γλυπτική, την αρχιτεκτονική, την αγγειοπλαστική και να επισημανθούν οι ανάγκες για τη δημιουργία αυτών των μορφών τέχνης.

· Να συγκρίνουν την τέχνη των αρχαϊκών χρόνων με αυτή των γεωμετρικών χρόνων.

· Να γνωρίσουν έργα της αρχαϊκής εποχής τα οποία φυλάσσονται σε μουσεία και αρχαιολογικούς χώρους της πόλης στην οποία ζουν, σε άλλες περιοχές και σε χώρους στο εξωτερικό .

· Να παρατηρήσουν τα χαρακτηριστικά των αγαλμάτων της αρχαϊκής εποχής .

· Να συγκρίνουν τα ερυθρόμορφα με τα μελανόμορφα αγγεία .

· Να συγκρίνουν τον ιωνικό με το δωρικό ρυθμό, να βρουν ομοιότητες της αρχιτεκτονικής εκείνης της εποχής με κτίρια τα οποία δεσπόζουν στον ελλαδικό χώρο σήμερα αλλά και στον εξωελλαδικό χώρο.

· Να τοποθετηθούν στο χώρο και στο χρόνο της αρχαϊκής περιόδου και να συλλάβουν τις έννοιες του χώρου και του χρόνου.

Στόχοι σε επίπεδα δεξιοτήτων

· Να συνεργαστούν και να επικοινωνήσουν μεταξύ τους, να ασκήσουν διαλεκτική αντιπαράθεση αλλά και αυτοπειθαρχία.

· Να μάθουν να εντοπίζουν και να επεξεργάζονται τις πληροφορίες, οι οποίες είναι από διαφορετικές πηγές και δεν αφορούν μόνο ιστορικές γνώσεις, να ερευνούν και να ανακαλύπτουν τη γνώση, η οποία θα είναι πολύπλευρη, πολυπρισματική.

· Να οδηγηθούν στη συλλογική δράση ευαισθητοποιημένοι από την καταστροφή και τη φθορά των έργων τέχνης.

Στόχοι σε επίπεδα στάσεων

· Να τονώσουν την αυτοπεποίθησή τους και την αυτοεκτίμησή τους και να οδηγηθούν στην αυτενέργεια.

· Να αυτοαξιολογηθούν.

· Να διαμορφώσουν τη δική τους στάση απέναντι στον ανεκτίμητο θησαυρό της πολιτιστικής μας κληρονομιάς.

Στόχοι ως προς τη χρήση ΤΠΕ

· Να εξοικειωθούν με τη χρήση των διαφόρων λογισμικών γενικής και ειδικής χρήσης και γενικότερα με τη χρήση των Η/Υ.

· Να χειριστούν τον Η/Υ ως γνωστικό διερευνητικό εργαλείο αλλά και ως πηγή πληροφοριών.

6.Πορεία Διδασκαλίας και Υλοποίηση δραστηριοτήτων:

Παρουσίαση ροής –εφαρμογής των δραστηριοτήτων:

1^η Διδακτική ώρα

Με τη μορφή κόμικ διαλέγονται δύο μαθητές της Δ΄ τάξης η Αθηνά και ο Απόλλωνας ανακεφαλαιώνοντας σημαντικά χαρακτηριστικά της εποχής των αρχαϊκών χρόνων, φτάνοντας στην αρχαϊκή τέχνη. Κάνουν ένα ταξίδι στο χώρο(μέσω του χάρτη) και στο χρόνο (μέσω της ιστορικής γραμμής) της αρχαϊκής περιόδου και φτάνουν στη σημερινή εποχή ,όπου τίθεται από τον Απόλλωνα το επίκαιρο θέμα που αφορά τα έργα των αρχαϊκών χρόνων που φυλάσσονται στο Νέο Μουσείο της Ακροπόλεως με αφορμή τα εγκαίνιά του. Οι μαθητές μέσω της εικονικής πραγματικότητας μεταβαίνουν στον εσωτερικό χώρο του Μουσείου, προβάλλονται εικόνες από το νέο μουσείο, από την αίθουσα με τα αρχαϊκά γλυπτά και τμήμα από animation που αφορά αυτό το θέμα. Με την παρουσίαση του power point προβάλλονται συνοπτικά οι μορφές της γλυπτικής, της αρχιτεκτονικής και της αγγειοπλαστικής τέχνης που παρουσιάζονται αυτή την περίοδο και ένα συνοπτικό σχεδιάγραμμα με τις κυριότερες μορφές της τέχνης.

2^η Διδακτική ώρα

Γίνεται παρουσίαση έργων γλυπτικής της εποχής αυτής, εστιάζοντας στα αγάλματα, στους κούρους και στις κόρες, στα χαρακτηριστικά τους, στη χρήση τους. Επίσης αναφέρονται έργα που υπάρχουν στο Νέο Μουσείο Ακροπόλεως και που εστιάζονται σε συγκεκριμένα χαρακτηριστικά και έχουν πάρει συγκεκριμένη ονομασία (π.χ. Μοσχοφόρος γιατί μεταφέρει ένα μοσχαράκι υλικό παρουσίασης , Πεπλοφόρος που φοράει ένα απλό πέπλο που δένει στη μέση με μια στολισμένη ζώνη, Νεαρός ιππέας κτλ.), αλλά και έργα γλυπτικής που φυλάσσονται σε ξένα μουσεία. Δίνεται το 1ο φύλλο εργασίας στο οποίο γίνεται αντιστοίχιση του κάθε έργου με την ονομασία του και περιγραφή των σημαντικών χαρακτηριστικών των αγαλμάτων αυτής της περιόδου. Δημιουργείται ένα κείμενο στο οποίο ένα άγαλμα περιγράφει την ιστορία του(πότε φτιάχτηκε, από ποιον, για ποιο λόγο, πότε μεταφέρθηκε, πού βρίσκεται τώρα κτλ) αντλώντας πληροφορίες και από την ηλεκτρονική εγκυκλοπαίδεια.

3^η Διδακτική ώρα

Παρουσιάζονται έργα αγγειοπλαστικής με τη βοήθεια του λογισμικού παρουσίασης, εντοπίζονται οι διαφορές στην αγγειοπλαστική των αρχαϊκών και των γεωμετρικών χρόνων, παρουσιάζονται αγγεία που οι παραστάσεις τους αφορούν σκηνές με παιδιά(χρησιμοποιείται το παράθεμα του σχολικού βιβλίου σελ.29), καθώς επίσης και αγγεία: α) της Χαλκίδας κώθων του τέλους του 6ου αιώνα Χαλκίδα (και σχετικό κείμενο) β) και της Ερέτριας αγγείο σε σχήμα ποδιού με ψηλό υπόδημα , ταφικός αμφορέας με παράσταση πάλης Ηρακλή.

Στη συνέχεια γίνεται ανάγνωση δύο κειμένων. Στο πρώτο κείμενο ένας αγγειοπλάστης περιγράφει τη δημιουργία των αγγείων στα γεωμετρικά χρόνια και στο δεύτερο κείμενο παρουσιάζεται η εργασία του αγγειογράφου και του αγγειοπλάστη στα αρχαϊκά χρόνια. Επισημαίνονται οι λέξεις ΕΠΟΙΗΣΕΝ και ΕΓΡΑΦΣΕΝ που είναι γραμμένες πάνω σε αγγεία και γίνεται αιτιολόγησή τους. Εντοπίζονται οι διαφορές των αγγείων στα γεωμετρικά και στα αρχαϊκά χρόνια. Γίνεται αναφορά στη χρήση τους. Δίνεται το 2ο φύλλο εργασίας στο οποίο οι μαθητές ζωγραφίζουν ένα αγγείο ερυθρόμορφου ρυθμού και ένα αγγείο μελανόμορφου ρυθμού. Εκτυπώνονται αγγεία μελανόμορφου και ερυθρόμορφου ρυθμού και γίνεται κολάζ. Οι μαθητές χρησιμοποιούν την παράσταση ενός αγγείου που αφηγείται ένα μύθο που γνωρίζουν από το βιβλίο της ιστορίας τους και τον παρουσιάζουν με τη μορφή δρώμενου.

4^η Διδακτική ώρα

Παρουσιάζεται ο δωρικός ρυθμός ναού και ο ιωνικός ρυθμός ναού με το power point .

Εντοπίζονται οι διαφορές του δωρικού και του ιωνικού ρυθμού. Επισημαίνονται στον ιωνικό ρυθμό και συγκεκριμένα στους ιωνικούς κίονες η έμπνευση των αρχαίων Ελλήνων από στοιχεία που υπάρχουν στη φύση(π.χ. τα κιονόκρανα που φέρουν έλικες εμπνευσμένους από τα κοχύλια ή από άλλα ελικοειδή αντικείμενα που εντοπίζονται στη φύση . Εντοπίζονται σημερινά κτίρια στον ελλαδικό και στον εξωελλαδικό χώρο, με τη βοήθεια του google earth που η αρχιτεκτονική τους μας θυμίζει αυτούς τους ρυθμούς(Βρετανικό Μουσείο). Δίνεται το 3^ο φύλλο εργασίας με ασκήσεις που υπάρχουν στο τετράδιο εργασιών της ιστορίας του ΟΕΔΒ και άλλες ασκήσεις καθώς επίσης και σταυρόλεξο που έχει δημιουργηθεί με το λογισμικό hot potatoes.

5^η Διδακτική ώρα

Εκτυπώνονται έργα αρχαϊκής τέχνης και με τη δημιουργία ομάδων τεσσάρων παιδιών δημιουργείται σε ένα χαρτόνι ένα ψηφιδωτό με κολάζ που θα έχει την ιστορική γραμμή, το χάρτη και στοιχεία που συγκροτούν την τέχνη των αρχαϊκών χρόνων: τους κούρους, τις κόρες, τους ναούς του ιωνικού και του δωρικού ρυθμού, τα ερυθρόμορφα και μελανόμορφα αγγεία κτλ. Το ίδιο θα μπορούσε να γίνει και στον Η/Υ όπου δημιουργείται ένα ψηφιακό κολάζ.

Συλλέγονται οι λέξεις που συνιστούν την τέχνη των αρχαϊκών χρόνων. Σχηματίζεται το γλωσσάρι, δίνεται ερμηνεία και με τη βοήθεια του ηλεκτρονικού λεξικού του Τριανταφυλλίδη και συνοπτική περιγραφή των χαρακτηριστικών της τέχνης των αρχαϊκών χρόνων από τον αρχηγό της κάθε ομάδας.

7.Αξιολόγηση

Η αξιολόγηση γίνεται στην αρχή με σκοπό να διερευνυθούν οι γνώσεις, οι δεξιότητες και οι στάσεις που έχουν αποκτήσει οι μαθητές από προηγούμενα μαθήματα, δηλαδή έχει διαγνωστικό δηλαδή χαρακτήρα, επίσης διαμορφωτική πραγματοποιείται σε όλη τη διάρκεια της διδασκαλίας με βάση τους στόχους που έχουν τεθεί δηλαδή τους γνωστικούς στόχους, τους στόχους σε επίπεδο δεξιοτήτων, σε επίπεδο στάσεων, τους στόχους ως προς τη χρήση ΤΠΕ με σκοπό την ανατροφοδότηση αλλά και τελική που αφορά τη γνώση της τέχνης της αρχαϊκής εποχής, τη διαμόρφωση της στάσης των μαθητών απέναντι στην πολιτιστική μας κληρονομιά , τη συνειδητοποίηση της συλλογικής τους ευθύνης και την ευαισθητοποίησή τους για να οδηγηθούν σε συλλογική δράση που αφορά την προστασία αυτού του ανεκτίμητου θησαυρού.

8.Επέκταση της δραστηριότητας

Δημιουργείται ένας εννοιολογικός χάρτης(με λέξεις και εικόνες) από ομάδες τεσσάρων μαθητών με τη βοήθεια του power point και στη συνέχεια γίνεται από τον αρχηγό της ομάδας συνοπτική περιγραφή των χαρακτηριστικών της τέχνης των αρχαϊκών χρόνων. Θα μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν ως εικόνες και έργα τα οποία φανερώνουν χαρακτηριστικά της μετάβασης από την αρχαϊκή στην κλασική τέχνη (που υπάρχουν σε λογισμικά power point που έχουν παρουσιαστεί)

9.Βιβλιογραφία :

· Μαρίζα Ντε Κάστρο, Το Νέο Μουσείο της Ακρόπολης, Οδηγός για νέους και παιδιά, Εκδόσεις Μεταίχμιο, Αθήνα 2009

· Ζαν Σαρμπονό-Ρολάν Μαρτέν-Φρανσουά Βιγιάρ, Ελλάδα, Αρχαϊκή εποχή, Βιβλιοθήκη της Τέχνης, Εκδόσεις Η Καθημερινή

· Περιπλάνηση, Αρχαίος Ελληνικός ναός, Εκδόσεις Μοντέρνοι Καιροί,2007

· Νίκη Ψαρράκη-Μπελεσιώτη, Αρχαία Τέχνη, για παιδιά δημοτικού

Μουσείου Μπενάκη- Εκπ/κά προγράμματα

· Ιστορία Δ΄τάξης, Στα αρχαία χρόνια, ΟΕΔΒ, Αθήνα

· Ιστορία Δ΄τάξης, Στα αρχαία χρόνια,Τετράδιο Εργασιών, ΟΕΔΒ, Αθήνα

· Βιβλίο Δασκάλου, Ιστορία Δ΄τάξης, Στα αρχαία χρόνια, ΟΕΔΒ, Αθήνα

· Υπουργείο Πολιτισμού, Ταμείο Αρχαιολογικών Πόρων και Απαλλοτριώσεων, ΧΑΛΚΙΣ, Ιστορία-Τοπογραφία και Μουσείο, Έφη Σαπουνά Σακελλαράκη, Έφορος Αρχαιοτήτων, Αθήνα 1995

· Υπουργείο Πολιτισμού, Ταμείο Αρχαιολογικών Πόρων και Απαλλοτριώσεων, ΕΡΕΤΡΙΑ, Χώρος και Μουσείο, Έφη Σαπουνά Σακελλαράκη, Έφορος Αρχαιοτήτων, Αθήνα 1995

10. Δικτυογραφία

· http://www.hellenichistory.gr

· http://wikipedia.org

· http://users.sch.gr/ipap/arhaiki-tehni (ημερ.πλοήγησης 26-3-2011)