ΠΑΥΛΟΣ, Ο ΑΠΟΣΤΟΛΟΣ ΤΩΝ ΕΘΝΩΝ (2Ο ΕΝΙΑΙΟ ΛΥΚΕΙΟ ΘΗΒΑΣ 2010-2011)

                                                                                                  

ΕΠΙΜΟΡΦΩΤΗΣ :  ΜΗΤΑΚΟΣ ΔΗΜΗΤΡΙΟΣ

ΚΣΕ  2^ου  ΛΥΚΕΙΟΥ ΘΗΒΑΣ

                                                         2010-2011

     ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ

                                                                                                                             σελ.

1.      Τίτλος                                                                                                  1

2.      Ταυτότητα                                                                                          1

3.      Σκεπτικό της δραστηριότητας

·         Καινοτομίες – Προστιθέμενη αξία                                              3 – 4

·         Γνωστικά – Διδακτικά προβλήματα                                          4 – 5

4.      Πλαίσιο εφαρμογής

·         Χρόνος υλοποίησης                                                                       5

·         Χώρος υλοποίησης                                                                        5

·         Προαπαιτούμενες γνώσεις των μαθητών                                    5

·         Απαιτούμενα βοηθητικά υλικά και εργαλεία                             5 – 6

·         Κοινωνική ενορχήστρωση της τάξης                                           6

5.      Στόχοι του σεναρίου                                                         6 – 8

6.      Πορεία διδασκαλίας / Υλοποίηση δραστηριοτήτων

         Παρουσίαση ροής δραστηριοτήτων

·         1^η διδακτική ώρα                                                                         8 – 9

·         2^η διδακτική ώρα                                                                         9 – 10

·         3^η διδακτική ώρα                                                                       10 – 11

·         4^η διδακτική ώρα                                                                       11 – 12 

·         5^η διδακτική ώρα                                                                       12 – 14

      Πηγές                                                                                      15

7.      Αξιολόγηση                                                                         15

8.      Επέκταση της δραστηριότητας                                     15 – 16

9.      Βιβλιογραφία                                                                      16

10.     Δικτυογραφία                                                                   17 – 18

11.   ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ

1.  Τίτλος       « ΠΑΥΛΟΣ, Ο ΑΠΟΣΤΟΛΟΣ ΤΩΝ ΕΘΝΩΝ »                                                                                                  

2. Ταυτότητα

· Το εκπαιδευτικό σενάριο υλοποιείται στα πλαίσια της επιμόρφωσης εκπαιδευτικών    (ΠΕ 70)  Β΄ Επιπέδου.

· Δάσκαλος – Δημιουργός :  Γιαννακός Γεώργιος

· Γνωστική περιοχή : Το σενάριο αφορά το γνωστικό αντικείμενο «ΘΡΗΣΚΕΥΤΙΚΑ» της  Δ΄  Τάξης, Κεφάλαιο Γ΄« Νέος δρόμος, καινούρια ζωή »  - Μαθήματα: 16 « Παύλος: Από διώκτης Απόστολος»,  17. «Ο ακούραστος οδοιπόρος Παύλος κηρύττει στην Ελλάδα» και    18.«Η μαρτυρική πορεία του Παύλου από τα Ιεροσόλυμα στη Ρώμη».                                                                                                        

· Συμβατότητα με το Α.Π.Σ. και Δ.Ε.Π.Σ. : Το θέμα είναι απόλυτα συμβατό με το Αναλυτικό Πρόγραμμα και το Διαθεματικό Ενιαίο Πλαίσιο Σπουδών, γιατί αναφέρεται στο περιεχόμενο  των συγκεκριμένων διδακτικών ενοτήτων, που προαναφέρονται, και υπηρετεί πρώτιστα τη δική τους στοχοθεσία.

· Διαθεματική διασύνδεση με άλλα γνωστικά αντικείμενα :

Ø Γλώσσα :  Άσκηση στον προφορικό λόγο  μέσα από διαλογικές μορφές  επικοινωνίας,  ανάγνωση και κατανόηση κειμένων, παραγωγή προφορικών και γραπτών αναφορών με χρήση συγκεκριμένου πληροφοριακού υλικού,  χρήση λεξιλογίου, εννοιολογικές αποσαφηνίσεις και νοηματικές αναλύσεις, σύνδεση χρονική και αιτιακή των συμβάντων μιας αφήγησης, περιληπτικές αποδόσεις νοημάτων των κειμένων, επαφή με τον Πατερικό  λόγο, χρήση συνωνύμων,

Ø Ιστορία : χρονολογικό πλαίσιο (Ρωμαιοκρατία)[1], πόλεις της ελληνικής αρχαιότητας

Ø Μαθηματικά : υπολογισμοί αποστάσεων, εκτιμήσεις διάρκειας χρόνου

Ø Κοινωνική & Πολιτική Αγωγή : αποδοχή της ετερότητας, ανθρώπινα δικαιώματα, αναφορά σε επαγγέλματα

Ø Γεωγραφία : Καθορισμός του γεωγραφικού πλαισίου (Ανατολική Μεσόγειος), επισήμανση πόλεων, περιοχών, γεωφυσικών στοιχείων

Ø Εικαστικά : Βυζαντινή αγιογραφία ( εικονογραφία – τοιχογραφία), δημιουργία αφίσας με φωτογραφίες ναών (αναφορά στην αρχιτεκτονική [ρυθμούς])

Ø Μουσική : Βυζαντινή μουσική ( ψαλμωδία, απαγγελία )

·Θέμα :         «  Η ζωή και το έργο του Απόστολου Παύλου »

3.  Σκεπτικό της δραστηριότητας

·    Καινοτομίες – Προστιθέμενη αξία :  Τα Θρησκευτικά είναι κατ' εξοχήν το γνωστικό αντικείμενο η διδασκαλία του οποίου  γίνεται με  μορφή άκρως δασκαλοκεντρική και με κυρίαρχη μέθοδο την παραδοσιακή διάλεξη. Με μοναδικό σημείο  αναφοράς την ύλη του  σχολικού  εγχειρίδιου το μάθημα «αναπτύσσεται» τελικά στον άξονα παράδοση – εξέταση και  οι μαθητές  ερμηνεύουν δύο ρόλους: του παθητικού ακροατή και του εξεταζόμενου.

 Από τη διδακτική διαδικασία απουσιάζει όχι μόνο η μάθηση, ως δυναμική και ενεργή διαδικασία ανακάλυψης, οργάνωσης και επεξεργασίας τις πληροφορίας από τους μαθητές     αλλά ακόμα και απλά  στοιχεία, όπως ο ήχος και η εικόνα,  τα οποία θα την κάνουν  ελκυστικότερη  και  ενδιαφέρουσα.

Στοχεύουμε, λοιπόν, με την υιοθέτηση ομαδοσυνεργατικών μορφών διδασκαλίας,  την υποστήριξη διερευνητικού και ανακαλυπτικού τύπου δραστηριοτήτων , τη χρήση  των Τ.Π.Ε. ως γνωστικών εργαλείων και συγκεκριμένων λογισμικών να διαφοροποιηθούμε από το «παραδοσιακό» που περιγράψαμε παραπάνω. Να διαμορφώσουμε ένα ευχάριστο, διαδραστικό περιβάλλον  μέσα στο οποίο θα ενισχυθεί  η μαθησιακή διαδικασία και θα   καλλιεργηθεί  η συνεργατικότητα, η δημιουργική έκφραση και η κριτική ικανότητα των μαθητών. Συγκεκριμένα

Ø  Η ένταξη των Τ.Π.Ε. στη διδακτική διαδικασία θα δημιουργήσει νέο περιβάλλον μάθησης πιο ελκυστικό και μοντέρνο, ιδιαίτερα αναγκαία στοιχεία για τη διδασκαλία του συγκεκριμένου γνωστικού αντικειμένου.

Ø  Η οπτικοακουστική  παρουσίαση του περιεχομένου των διδακτικών ενοτήτων με το λογισμικό powerpoint  αντί της παραδοσιακής του σχολικού βιβλίου,  θα προσελκύει  το ενδιαφέρον των μαθητών και θα ενεργοποιήσει την προσοχή τους. Οι υπερσυνδέσεις με τα αρχεία ήχου και εικόνας  θα δημιουργήσουν  περιβάλλον  ξεχωριστό και θα  αγγίξουν      τις αισθήσεις των παιδιών με ευχάριστο τρόπο.

Ø   Με την πλοήγηση στο διαδίκτυο οι μαθητές θα αναζητήσουν και  θα έρθουν σε επαφή με ένα πλήθος διαθέσιμων πηγών, από τις οποίες θα διαπιστώσουν ότι μπορούν να αντλήσουν πληροφορίες και σε  διαφορετικές μορφές, πολύ πιο ενδιαφέρουσες από  την παραδοσιακή κειμενική. Θα αναπτύξουν ικανότητα για ενεργή αναζήτηση, κριτική επεξεργασία, αξιολόγηση, σύνθεση και παρουσίαση των πληροφοριών.

Ø   Η χρήση του προγράμματος επεξεργασίας κειμένου Word στα φύλλα εργασίας θα  διαφοροποιήσει το μονότονο πλαίσιο των απλών φύλλων προσθέτοντας χρώμα και ποικιλία επιλογών στη μορφοποίηση και στην παρουσίαση ( εικόνες, πλαίσια, εμφάσεις  και υπογραμμίσεις) και  θα  διευκολύνει την εκτέλεση των δραστηριοτήτων από τους μαθητές. Παράλληλα, η άμεση μεταφορά με υπερσυνδέσεις  σε συνοδευτικά αρχεία και πηγές για αναζήτηση επιπρόσθετων πληροφοριών ή άλλων στοιχείων, ως διαδικασία θα εντυπωσιάσει τους μαθητές, και  θα βοηθήσει   στην προαγωγή της γνώσης και στην  εξοικονόμηση  πολύτιμου διδακτικού χρόνου.

Ø  Το περιβάλλον του λογισμικού hot potatoes, στο οποίο θα διαμορφωθούν και θα δοθούν στους μαθητές τεστ, για εμπέδωση και  αρχική ή τελική αξιολόγηση είναι αλληλεπιδραστικό στην εκτέλεση, ευχάριστο στην εμφάνιση και λειτουργικά εύχρηστο και ενδιαφέρον για τους μαθητές.

Ø  Τέλος, η χρήση του προγράμματος οπτικοποίησης Google Earth  θα βοηθήσει τους  μαθητές να κατανοήσουν   καλύτερα το γεωγραφικό χώρο,  μέσα στον οποίο εξελίχθηκαν τα γεγονότα, «προσεγγίζοντάς» τον με τρόπο πρωτότυπο και ιδιαίτερα ενδιαφέροντα.

·   Γνωστικά – διδακτικά προβλήματα :  

Ø  Ως  γνωστικό πρόβλημα, το οποίο πρέπει λάβουμε  υπ’ όψη κατά την προετοιμασία αλλά και κατά την υλοποίηση  της διδασκαλίας μας είναι  η περιορισμένη δυνατότητα των μαθητών να προσλάβουν και να επεξεργαστούν τη θρησκευτική γνώση, ιδιαίτερα να προσεγγίσουν και να κατανοήσουν έννοιες με μεταφυσικό περιεχόμενο, όπως  όραμα και  θαύμα. Γι’ αυτό πρέπει η νέα γνώση να είναι ανάλογη με το επίπεδο της θρησκευτικής σκέψης και του ηλικιακού τους επιπέδου  και να σέβεται απόλυτα την προσπάθεια,  που κάνουν  σ’ αυτή την ηλικία, να αισθητοποιήσουν το θείο και να το προσεγγίσουν με  βάση τις εμπειρίες τους.

Ø  Ως διδακτικό πρόβλημα, το οποίο εκτιμούμε ότι θα αντιμετωπίσουμε κατά την υλοποίηση του διδακτικού σεναρίου είναι η   περιορισμένη  ικανότητα  χρήσης των Η/Υ (γενικά) και των  εκπαιδευτικών λογισμικών τα οποία θα αξιοποιηθούν  (ειδικότερα), από τους μαθητές. Θα αντιμετωπιστούν, ώστε να αμβλυνθούν οι αδυναμίες, με

ü  κατάλληλο προγραμματισμό και προετοιμασία – εξάσκηση των μαθητών  από το δάσκαλο

ü  διαμόρφωση της σύνθεσης των ομάδων με κριτήριο και τη δεξιότητα στη χρήση των Η/Υ,

ü  ιδιαίτερη προσοχή  κατά την υλοποίηση των δραστηριοτήτων στο συντονιστικό ρόλο του δασκάλου, ώστε  να κατευθύνει τις κινήσεις των μαθητών στο χειρισμό των Η/Υ. Να δίνει επεξηγήσεις, συμβουλές και βοήθειες για να μπορέσουν να ανταποκριθούν στα ζητούμενα κάθε δραστηριότητας, χωρίς όμως την υπερβολή και την έμφαση που αφ’ ενός μεν θα θέτουν τους μαθητές στο περιθώριο και αφ’ ετέρου θα μεταθέτουν τη στοχοθεσία.  

4.   Πλαίσιο εφαρμογής

·  Το σενάριο απευθύνεται σε μαθητές της Δ΄  Τάξης του Ολοήμερου Δημοτικού Σχολείου Καπαρελλίου.

·  Χρόνος υλοποίησης :Το σενάριο θα ολοκληρωθεί σε πέντε (5) διδακτικές ώρες.

·  Χώρος υλοποίησης :Οι μαθητές θα εργαστούν στο Εργαστήριο Πληροφορικής του Σχολείου ή εναλλακτικά στη σχολική τους  τάξη.

·  Προαπαιτούμενες γνώσεις των μαθητών  

Ø   Ως προς το γνωστικό αντικείμενο:  Έχουν κατανοήσει την έννοια της «αποστολής» των μαθητών του Κυρίου και  έχουν αντιληφθεί ότι στη ζωή δημιουργούνται διάφορες ευκαιρίες  να γνωρίσουμε τον Κύριο, αρκεί  να ανταποκριθούμε και να αξιοποιήσουμε το κάλεσμά Του (Ενότητες:  9. «Ο Χριστός καλεί τους μαθητές του»,        11. «Η συνάντηση του Χριστού με το Ζακχαίο» και 15. «Ένας ταξιδιώτης Αιθίοπας γίνεται χριστιανός») .

Ø   Ως προς τις Τ.Π.Ε. : Έχουν αναπτύξει στοιχειώδεις  δεξιότητες χρήσης του Η/Υ, και των λογισμικών  [ επεξεργασίας κειμένου (Word), αναζήτησης πληροφοριών στο διαδίκτυο, αξιολόγησης και δημιουργίας αλληλεπιδραστικών τεστ (Hot potatoes), των  Θρησκευτικών  Γ΄- Δ΄ του Παιδαγωγικού Ινστιτούτου], τα οποία θα χρησιμοποιήσουν. Επίσης, είναι ικανοί να χρησιμοποιούν τις Ηλεκτρονικές   Εγκυκλοπαίδειες  «Επιστήμη και Ζωή» και «Σχολική Υδρία»] του Σχολείου.

· Απαιτούμενα βοηθητικά υλικά και εργαλεία

1.  Αν το διδακτικό σενάριο πραγματοποιηθεί στο Εργαστήριο  Πληροφορικής του Σχολείου, οι ανάγκες σε   υλικοτεχνική υποδομή για την πραγματοποίησή  του καλύπτονται από τον εξοπλισμό του ( τουλάχιστον πέντε Η/Υ,  βιντεοπροβολέας, εκτυπωτής,  σύνδεση στο διαδίκτυο).    Εναλλακτικά, το σενάριο μπορεί να πραγματοποιηθεί και στη σχολική τάξη με απαιτούμενα έναν Η/Υ με διαδικτυακή σύνδεση και ένα βιντεοπροβολέα.

Επίσης θα είναι διαθέσιμες οι εγκυκλοπαίδειες της σχολικής βιβλιοθήκης «Σχολική Υδρία», «Πάπυρος – Larousse – Britannica» και «Πατάκης – Oxford» , Χάρτης της Αγίας Γραφής και  τρία αντίτυπα της Καινής Διαθήκης.

2.  Τα λογισμικά τα οποία θα χρησιμοποιηθούν και πρέπει να είναι εγκαταστημένα  είναι:

 α. Γενικής Χρήσης : Επεξεργαστής κειμένου (Word), Παρουσίασης (Power point), πλοήγησης στο Διαδίκτυο(Internet explorer), Oπτικοποίησης (Google Earth), Αξιολόγησης και δημιουργίας αλληλεπιδραστικών τεστ (Hot potatoes), Ηλεκτρονικές  Εγκυκλοπαίδειες «Επιστήμη και Ζωή» και «Σχολική Υδρία».

β. Επί μέρους γνωστικών αντικειμένων :  Θρησκευτικά Γ΄- Δ΄  του Π. Ι. 

· Κοινωνική ενορχήστρωση της τάξης :

         Οι γενικές παιδαγωγικές αρχές και  μέθοδοι διδασκαλίας οι  οποίες υπηρετούνται στο διδακτικό σενάριο και θα διαμορφώσουν την κοινωνική ενορχήστρωση της τάξης  είναι

Ø  η ομαδοσυνεργατική μέθοδος διδασκαλίας, η οποία ευνοεί την αλληλοβοήθεια, την ανάληψη πρωτοβουλιών, την έκφραση ,την ανταλλαγή και την αξιολόγηση  απόψεων,

Ø  η κατευθυνόμενη ανακαλυπτική μάθηση, που στηρίζεται στην αυτενέργεια και τον κριτικό στοχασμό των μαθητών,

Ø  η μαθητοκεντρική διδασκαλία, που περιορίζει  το ρόλο του  διδάσκοντα  και παράλληλα μετατοπίζει  το κέντρο βάρους της διδασκαλίας  στη διαδικασία της μάθησης  και στην άμεση και ενεργό  συμμετοχή των μαθητών,

Ø Η ενεργητική μάθηση, που διαφοροποιεί επίσης  το ρόλο του διδάσκοντα από μεταδότη γνώσεων σε συντονιστή –  καθοδηγητή – εμψυχωτή των μαθητών, ώστε να επιτύχουν  αναπλάθοντας τη γνώσεις, συνδέοντας  και διασταυρώνοντας με προϋπάρχουσες, αξιολογώντας  και διευρύνοντας να  οικοδομήσουν τη νέα γνώση.

5.    Στόχοι του σεναρίου     

       Ως γενικό σκοπό του σεναρίου μας ορίζουμε την αντίληψη  από μέρους  των μαθητών – μέσα από τη γνωριμία της ζωής, του έργου και της διδασκαλίας του Αποστόλου Παύλου – του ιδιαίτερου καλέσματος κάθε ανθρώπου από το Χριστό και της ελεύθερης αποδοχής ή απόρριψής του.

·           Γνωστικοί στόχοι :

Ø  Να  γνωρίσουν  οι μαθητές:

1.  τα θαυμαστά γεγονότα της μεταστροφής του διώκτη Σαούλ στον Απόστολο του Θεού Παύλο.

2.  το αποστολικό έργο του Παύλου μέσα  από τις περιοδείες του, με έμφαση στην ίδρυση εκκλησιών στον ελλαδικό χώρο (2^η περιοδεία), και τις δυσκολίες που συνάντησε

3.  τα κυριότερα γεγονότα της πορείας του μέχρι το μαρτύριο του  στη Ρώμη.

4.  τη χρηστικότητα των Επιστολών και το γενικό περιεχόμενό τους.

Ø Να  συνειδητοποιήσουν  ότι ο Θεός καλεί τον κάθε άνθρωπο μ' έναν ιδιαίτερο τρόπο, ακόμη κι αυτούς που τον αρνούνται.

Ø Να κατανοήσουν ότι ο άνθρωπος είναι ελεύθερος ή όχι να αποδεχθεί το κάλεσμα.

Ø Να διαπιστώσουν ότι οι περιοδείες και το κήρυγμα του Αποστόλου στη Ελλάδα αποτελούν άνοιγμα του χριστιανισμού στον ειδωλολατρικό κόσμο, δημιουργούν τις πρώτες χριστιανικές εκκλησίες στην Ευρώπη και τονίζουν την οικουμενικότητα του.

Ø Να «ανακαλύψουν» τις πρωτογενείς πηγές (Καινή Διαθήκη )  του περιεχομένου των διδακτικών ενοτήτων

Ø Να έλθουν σε επαφή – μέσα από επιλεγμένα εδάφια των Επιστολών – με το περιεχόμενο της διδασκαλίας του και  να ανακαλύψουν και να επισημάνουν στοιχεία (λέξεις, φράσεις), που αναφέρονται σε μεγάλες χριστιανικές αλήθειες και αρετές (οικουμενικότητα, ισότητα, αγάπη).

Ø Να εκτιμήσουν την πολυτιμότητα των πραγματικών φίλων και συνεργατών.

Ø Να συμπεράνουν τη συνέπεια και την πίστη του Αγίου στην αποστολή του, παρά τους κινδύνους και τις αντιξοότητες και τη σημαντικότητα του έργου του.

·           Στόχοι σε επίπεδο δεξιοτήτων :

Ø  Να ενισχύσουν τις δεξιότητες συνεργασίας και επικοινωνίας.

Ø  Να αναπτύξουν δεξιότητες αναζήτησης (έρευνας), ανάλυσης και σύνθεσης πληροφοριών.

Ø Να ασκηθούν στην προσέγγιση και στη μελέτη ιστορικών/θρησκευτικών  πηγών.

·           Στόχοι σε επίπεδο στάσεων:

Ø Να  τονώσουν την αυτοπεποίθηση και την αυτοεκτίμησή τους μέσα από ομαδοσυνεργατικές δραστηριότητες.

Ø Να αναπτύξουν ικανότητες κριτικής αξιολόγησης των πληροφοριών, να ενθαρρυνθούν να  εκφράζουν απόψεις αναφορικά με το περιεχόμενό τους και να εξοικειωθούν με τη διατύπωση  συμπερασμάτων.

Ø Να καλλιεργήσουν το θρησκευτικό τους συναίσθημα μέσα από διαδικασίες έρευνας και αναζήτησης στοιχείων – τεκμηρίων σε πρωτογενείς πηγές, αναπτύσσοντας παράλληλα πνεύμα σεβασμού της θρησκευτικής ιδιαιτερότητας και συνύπαρξης με το «διαφορετικό».

·           Ως προς τη χρήση των Τ.Π.Ε. :

Ø Να αναπτύξουν θετική στάση απέναντι στον Η/Υ , εργαζόμενοι σε ένα διαφορετικό περιβάλλον παρουσίασης και οργάνωσης των δραστηριοτήτων.

Ø Να καλλιεργήσουν τις   δεξιότητες  χρήσης του Η/Υ, ως εργαλείου  άντλησης και ως μέσου  μετάδοσης πληροφοριών.

Ø Να εξοικειωθούν με την χρήση  λογισμικών.

Ø Να γνωρίσουν το λογισμικό Oπτικοποίησης (Google Earth) με προοπτική την αξιοποίηση  του και σε άλλα γνωστικά αντικείμενα.

6.     Πορεία διδασκαλίας και Υλοποίηση δραστηριοτήτων

Παρουσίαση ροής – εφαρμογής των δραστηριοτήτων

1^η Διδακτική ώρα

 Καλούμε  τους μαθητές να ανοίξουν το 1o ΦΥΛΛΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ  και το επισυναπτόμενο αρχείο  Hot potatoes JCloze και να συμπληρώσουν τα κενά του κειμένου ή  εναλλακτικά[2] το  1ο  ΦΥΛΛΟ  ΕΡΓΑΣΙΑΣ (Word). Η εργασία  έχει χαρακτήρα διαγνωστικό και πραγματοποιεί τη σύνδεση με τα προηγούμενα, παράλληλα όμως στοχεύει  μέσα από την ανάκληση γνώσεων  να γίνει μια πρώτη παρατήρηση των   μαθητών  αναφορικά με τη διαφορετικότητα του τρόπου κλήσης του ανθρώπου από τον Κύριο.

 Οι παρατηρήσεις των μαθητών θα προκύψουν μετά από κατευθυνόμενο διάλογο και με σημεία αναφοράς τις περιπτώσεις που αναφέρονται στο τελικό κείμενο του Φύλλου εργασίας.

Στη συνέχεια αφηγούμαστε με συντομία το μαρτύριο του Αγίου Στεφάνου -  πρόσωπο του   οποίου το  έργο και η προσφορά έχει  αναφερθεί στους μαθητές στην ενότητα «Οι πρώτες χριστιανικές  κοινότητες αγάπης» -  τονίζοντας ιδιαίτερα την παρουσία του νεαρού Ιουδαίου Σαύλου.

Εκτιμώντας ότι έχει ενεργοποιηθεί το ενδιαφέρον των μαθητών να μάθουν περισσότερα στοιχεία για την εξέλιξη της ζωής του νεαρού Ιουδαίου της αφήγησής μας, παρουσιάζουμε οπτικοποιημένα με πρόγραμμα παρουσίασης PowerPoint  και με τη χρήση του προτζέκτορα την ενότητα «ΠΑΥΛΟΣ : ΑΠΟ ΔΙΩΚΤΗΣ ΑΠΟΣΤΟΛΟΣ» .

Η παρουσίαση γίνεται ανά διαφάνεια με ανάγνωση  από τους μαθητές του περιεχομένου, παράλληλη ερμηνεία των άγνωστων λέξεων από το ΛΕΞΙΛΟΓΙΟ, το οποίο τους έχει μοιραστεί και περιέχει τις ερμηνείες λέξεων, που πιθανόν να είναι άγνωστες στα παιδιά, αξιοποίηση των διαφανειών με συνοδευτικό υλικό (χάρτες και εικόνες), οι οποίες είναι σε υπερσύνδεση με το κείμενο, παρατηρήσεις και  σχολιασμούς.

Μετά οι μαθητές ανοίγουν το 2^ο  ΦΥΛΛΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ και εργαζόμενοι, με την καθοδήγηση του δασκάλου ομαδοσυνεργατικά, εκτελούν τις εργασίες και ανακοινώνουν στην  τάξη τα  αποτελέσματα. Η πρώτη εργασία ενισχύει την κατανόηση της «μεταστροφής», φέρνοντας παράλληλα τους μαθητές σε επαφή με τον Πατερικό λόγο,  η δε δεύτερη βοηθά στη διαπίστωση του βαθμού κατανόησης σημαντικών εννοιών του μαθήματος.

Τέλος, ανοίγουν το 3^ο ΦΥΛΛΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ  και εκτελούν ομαδοσυνεργατικά τις δραστηριότητες. Η  1^η  γίνεται στο  επισυναπτόμενο αρχείο Hot potatoes Jmatch –  τοποθέτηση γεγονότων σε χρονική σειρά –  και έχει αξιολογικό χαρακτήρα. Η 2^η είναι η κατασκευή και η τιτλοφόρηση εικόνας,  η οποία δίνεται με μορφή παζλ, από τα «Παιχνίδια» του λογισμικού  «ΘΡΗΣΚΕΥΤΙΚΑ  Γ΄ - Δ΄» και έχει ψυχαγωγικό χαρακτήρα.

2^η  Διδακτική ώρα

 Ανοίγουμε στους μαθητές να ακούσουν το περιεχόμενο του αρχείου ήχου.                                                                                                                            Με κατευθυνόμενο διάλογο διαπιστώνουν ότι δεν   πρόκειται  για αφήγηση, αλλά για ανάγνωση συγκεκριμένου κειμένου, στο οποίο περιγράφονται τα γεγονότα της «μεταστροφής» του Παύλου. Τους καλούμε να ανοίξουν  το 4^ο ΦΥΛΛΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ  να διαβάσουν την δραστηριότητα 1. και  να ανακοινώσουν στην τάξη τις πληροφορίες που μας δίνει.

Στη συνέχεια οι  μαθητές ανοίγουν τα αντίτυπα της Καινής Διαθήκης της τάξης και με την καθοδήγηση του δασκάλου βρίσκουν τις «Πράξεις των Αποστόλων». Διαπιστώνουν εύκολα ότι  το βιβλίο είναι γραμμένο στα αρχαία ελληνικά και αντιλαμβάνονται  ότι το περιεχόμενό του  είναι κεφαλαιοποιημένο.

Τους προτρέπουμε να προχωρήσουν στη  δραστηριότητα 2. με στόχο να έρθουν σε επαφή με το συγκεκριμένο αγιογραφικό χωρίο, πηγή πληροφοριών για τα γεγονότα του μαθήματος μας και να σημειώσουν και να ανακοινώσουν  στοιχεία, στα οποία δεν έχουμε αναφερθεί.

Η δραστηριότητα 3. , η οποία ακολουθεί, είναι διαθεματική και επεκτείνεται και σε άλλα γνωστικά αντικείμενα. Εδράζεται σε προϋπάρχουσα  γνώση  – από το μάθημα της Ιστορίας–  την οποία  οι μαθητές θα  ανακαλέσουν.

Μετά, ακολουθώντας τις οδηγίες, οι μαθητές επισκέπτονται την ιστοσελίδα της Ιερής Μητρόπολης Θεσσαλονίκης (δραστηριότητα 4.), όπου ανοίγουν και «περιηγούνται» το βιβλίο «Πράξεις των Αποστόλων» σε ηλεκτρονική μορφή, για να καταλήξουν στην εύρεση και ανάγνωση συγκεκριμένου χωρίου – πηγής πληροφορίας.

Τέλος, θα επισκεφθούν την ιστοσελίδα  της Ιερής Μητρόπολης Σάμου και Ικαρίας (δραστηριότητα 5.), όπου μπορούν να διαβάσουν  στοιχεία για τη ζωή και το έργο του Ευαγγελιστή Λουκά και να παίξουν με το παζλ. Η συγκεκριμένη δραστηριότητα μπορεί να αυτονομηθεί και να γίνει στα πλαίσια της Τοπικής Ιστορίας, λόγω της σχέσης του Ευαγγελιστή με την πόλη της Θήβας.  

    

                      

3^η Διδακτική ώρα

 Θέλοντας να επιτύχουμε σύνδεση με τα δρώμενα της προηγούμενης ενότητας χωρίς να καταφύγουμε σε «εξέταση», καλούμε  τους μαθητές να ανοίξουν το Λογισμικό του  Π. Ι., «ΘΡΗΣΚΕΥΤΙΚΑ  Γ΄ - Δ΄» στην ενότητα «Η κοινότητα της Εκκλησίας και σύγχρονες ιεραποστολικές κοινότητες». Να επιλέξουν από το  «Πρόσθετο υλικό», να ανοίξουν  και να διαβάσουν το Βιβλίο « Ο Απόστολος Παύλος».

                                                                                

Το περιεχόμενο του βιβλίου περιγράφει  το γεγονός της «μεταστροφής» του Αποστόλου, με συνοπτική αναφορά στο τέλος σε στοιχεία του έργου του.

Αξιοποιούμε τη συνοπτική αναφορά που προαναφέρουμε καλώντας τους μαθητές να ανακοινώσουν - ως συνέχεια της προηγούμενης ενότητας - τις νέες πληροφορίες που πήραν . Εκτιμούμε ότι η δραστηριότητα θα λειτουργήσει αφορμητικά, ενεργοποιώντας το ενδιαφέρον των μαθητών να γνωρίσουν περισσότερα στοιχεία για το έργο που Αποστόλου.

Στη συνέχεια, παρουσιάζουμε οπτικοποιημένα με πρόγραμμα παρουσίασης PowerPoint  και με τη χρήση του προτζέκτορα την ενότητα «Ο ΑΚΟΥΡΑΣΤΟΣ ΟΔΟΙΠΟΡΟΣ ΠΑΥΛΟΣ ΚΗΡΥΤΤΕΙ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ» .

       Η παρουσίαση, ως διαδικασία, περιγράφεται στην 1^η Διδακτική ώρα . Συμπληρώνουμε την ένθετη παρουσίαση βίντεο, το οποίο βρίσκεται σε  υπερσύνδεση.   

Μετά την παρουσίαση οι μαθητές ανοίγουν το 5ο ΦΥΛΛΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ, εκτελούν τις εργασίες και ανακοινώνουν στην  τάξη τα  αποτελέσματα. Η δραστηριότητα 1. έχει στόχο να φέρει πάλι τους μαθητές σε επαφή με κείμενο – πηγή, από το οποίο θα αντλήσουν, θα καταγράψουν και θα παρουσιάσουν συγκεκριμένες πληροφορίες ( άσκηση κατανόησης κειμένου).  Η δραστηριότητα 2. θέλει να γνωρίσει  στους μαθητές τους συνεργάτες του Αποστόλου, για τους οποίους έχουν προηγηθεί μόνο αποσπασματικές αναφορές,  και να ενισχύει την ικανότητα αναζήτησης πληροφοριών σε πηγές διαφορετικές μορφής.

Τέλος οι μαθητές παίρνουν  το 6ο ΦΥΛΛΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ . Διαβάζοντας τις οδηγίες εκτέλεσης των δραστηριοτήτων και με την καθοδήγησή μας ανοίγουν το πρόγραμμα οπτικοποίησης Google Earth, βρίσκουν και σημειώνουν τις πόλεις της 2^ης Περιοδείας του Αποστόλου, σημειώνουν τη διαδρομή και υπολογίζουν την απόσταση που διάνυσε.

4^η Διδακτική ώρα

Καλούμε  τους μαθητές να ανοίξουν το 7o ΦΥΛΛΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ  και το επισυναπτόμενο αρχείο  Hot potatoes JCross και να λύσουν το σταυρόλεξο. Η εργασία  πραγματοποιεί τη σύνδεση με τα προηγούμενα και επί πλέον,  το περιεχόμενο του βίντεο, το οποίο βρίσκεται σε υπερσύνδεση κα  θα λειτουργήσει αφορμητικά για το διάλογο που θα επιδιώξουμε να ακολουθήσει.

Συγκεκριμένα, θέλουμε οι μαθητές να επισημάνουν πάλι

Ø το πλήθος των τόπων που επισκέφθηκε και των εκκλησιών που ίδρυσε ο Απόστολος,

Ø  τις μεγάλες αποστάσεις

και να  συμπεράνουν  τις δυσκολίες της μετακίνησης και επικοινωνίας.

Επίσης, να αναφερθούν στην ανάγκη, αλλά και στους πιθανούς τρόπους επικοινωνίας.

Στη συνέχεια, παρουσιάζουμε με πρόγραμμα παρουσίασης PowerPoint  και με τη χρήση του προτζέκτορα την ενότητα   « ΟΙ  ΕΠΙΣΤΟΛΕΣ  ΚΑΙ  Η ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑ ΤΟΥ ΑΠΟΣΤΟΛΟΥ ΠΑΥΛΟΥ».[3]

    Η υπερσύνδεση με τα αρχεία ήχου

·   θα φέρει  τους μαθητές σε επαφή με ένα  από τα ωραιότερα χωρία των Επιστολών, ενδεικτικού του περιεχομένου  της διδασκαλίας του  Αποστόλου, τον «Ύμνο της Αγάπης»  και

·   θα ανακαλέσει γνωστά ακούσματα της Θείας Λειτουργίας, τα  Αποστολικά αναγνώσματα,   προσδιορίζοντας τις  πηγές τους και δίνοντας πληροφορίες του Τυπικού της επιλογής τους.

Μετά οι μαθητές ανοίγουν το 8^ο ΦΥΛΛΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ,  εκτελούν τις δραστηριότητες και ανακοινώνουν στην  τάξη τα  αποτελέσματα. Η 1^η έχει εμπεδωτικό και αξιολογικό χαρακτήρα, στοχεύοντας παράλληλα στην ενίσχυση της  ικανότητας των μαθητών να καταγράφουν ομαδοποιημένες απαντήσεις. Η 2^η , με την παράθεση  επιλεγμένων  χωρίων από τις Επιστολές, φέρνει τους μαθητές σε επαφή με το περιεχόμενο της διδασκαλίας του Αποστόλου και  τους ασκεί στην κατανόηση εννοιών.

5^η Διδακτική ώρα

Για να επιτύχουμε σύνδεση με τα προηγούμενα, συζητούμε με τους μαθητές για το μέγεθος του έργου του Αποστόλου, εκτιμώντας το μέσα από την παράθεση γνωστών – από τις προηγούμενες ενότητες–   στοιχείων .  Καταλήγουμε στην  επισήμανση των δυσκολιών και των κινδύνων και  καλούμε  τους μαθητές να ανοίξουν το Λογισμικό του Π. Ι., «ΘΡΗΣΚΕΥΤΙΚΑ  Γ΄ - Δ΄» στην ενότητα «Η κοινότητα της Εκκλησίας και σύγχρονες ιεραποστολικές κοινότητες». Να επιλέξουν από το  «Πρόσθετο υλικό», να ανοίξουν , να διαβάσουν το Βιβλίο  « Οι πρώτοι χριστιανοί στη Μήλο»  και να ανακοινώσουν το περιεχόμενό του στην τάξη.

                                                                                             

Το περιεχόμενο του βιβλίου αναφέρεται στις κατακόμβες της Μήλου και τους διωγμούς, θα επαυξήσει  την προηγούμενη αναφορά σε κινδύνους και δυσκολίες και θα λειτουργήσει αφορμητικά,  ώστε να  ενισχυθεί το ενδιαφέρον των μαθητών να παρακολουθήσουν  τη συνέχεια  της ζωής και του έργου του Αποστόλου, μέσα στο συγκεκριμένο περιβάλλον.

Στη συνέχεια, παρουσιάζουμε[4] οπτικοποιημένα με πρόγραμμα παρουσίασης PowerPoint  και με τη χρήση του προτζέκτορα την ενότητα  «Η ΜΑΡΤΥΡΙΚΗ ΠΟΡΕΙΑ    ΤΟΥ ΠΑΥΛΟΥ ΑΠΟ ΤΑ ΙΕΡΟΣΟΛΥΜΑ ΣΤΗ ΡΩΜΗ » .

Μετά οι μαθητές παίρνουν  το 9ο ΦΥΛΛΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ, το οποίο περιέχει οδηγίες εκτέλεσης μιας δραστηριότητας, σε συνέχεια αντίστοιχης, η οποία έχει πραγματοποιηθεί προηγούμενη διδακτική ώρα .  Ανοίγουν το αποθηκευμένο – από την 3^η διδακτική ώρα –  αρχείο  Google Earth, όπου βρίσκουν και σημειώνουν τους σταθμούς και τη διαδρομή του ταξιδιού του Απόστολου Παύλου στη Ρώμη, για να αποκτήσουν μια κατά το δυνατόν ολοκληρωμένη εικόνα του γεωγραφικού χώρου, μέσα στον οποίο έζησε και έδρασε.

Ακολούθως  ανοίγουν το 10^ο Φύλλο Εργασίας  και εκτελούν με τη σειρά τις δραστηριότητες. Η 1^η , η οποία σχετίζεται και με το 9^ο Φύλλο Εργασίας , φέρνει τους μαθητές σε επαφή με περίπτωση διαφορετικής ερμηνείας του πληροφοριακού υλικού που μας δίνουν οι πηγές. Το εισαγωγικό κείμενο ενεργοποιεί το ενδιαφέρον τους για ανακάλυψη και η  διαδικτυακή αναζήτηση το αυξάνει. Ακολουθεί ανακοίνωση των πληροφοριών και συζήτηση αναφορικά με τους λόγους, στους οποίους οφείλονται οι διαφορετικές εκτιμήσεις των ειδικών. Πιθανόν να χρειαστεί να «συμπληρώσουμε» επί  πλέον πληροφοριακά στοιχεία.

Της  2^ης δραστηριότητας  θα  προηγηθεί  - εάν δεν έχει τύχει αντικείμενο παρατήρησης και σχολιασμού κατά την παρουσίαση του μαθήματος και  την προβολή των σχετικών διαφανειών -  ερώτησή  μας με στόχο την επισήμανση και την αναφορά  από τους μαθητές στοιχείων σχετικών με την «κοινή» παρουσία στη ζωή της Εκκλησίας μας (λατρεία, υμνογραφία και τέχνη) των Αποστόλων Πέτρου και Παύλου. Συγκεκριμένα :

ü  Ημέρα εορτασμού της μνήμης,

ü  Απολυτίκιο,

ü  Απεικόνιση [5]

ü  Ναοί.

Η διαδικτυακή αναζήτηση φωτογραφιών ναών θα φέρει τους μαθητές κυρίως σε επαφή με την αρχιτεκτονική των χριστιανικών ναών . Θα είναι ελεύθεροι να επιλέξουν με  δικά τους κριτήρια, να παρατηρήσουν και να αναφέρουν οτιδήποτε θέλουν  είτε κατά την αναζήτηση είτε κατά την επιλογή και τη σύνθεση του ταμπλό.

Η 3^η δραστηριότητα γίνεται στο  επισυναπτόμενο αρχείο Hot potatoes Jcross –  λύση σταυρολέξου  –  και έχει τελικό αξιολογικό χαρακτήρα . Η 4^η είναι η κατασκευή και η τιτλοφόρηση εικόνας,  η οποία δίνεται με μορφή παζλ, από τα «Παιχνίδια» του λογισμικού  «ΘΡΗΣΚΕΥΤΙΚΑ  Γ΄ - Δ΄» και έχει ψυχαγωγικό χαρακτήρα.

      Οι πηγές: Οι μαθητές κατά την εκτέλεση των δραστηριοτήτων θα αντλήσουν πληροφορίες για πρόσωπα ή  γεγονότα από τις  παρακάτω πηγές :

1.  Εγκυκλοπαίδειες «Σχολική Υδρία» και  «Πάπυρος – Larousse – Britannica».

2.  Ηλεκτρονική Εγκυκλοπαίδεια « Επιστήμη και Ζωή ».

3.  Καινή Διαθήκη

4.  Δικτυακοί  τόποι:

   http://www.google.gr/

   http://el.wikipedia.org/

   http://www.imth.gr/

   http://www.imsamou.gr/

   http://www.ionion.com/greek/kefalonia/culture/monastries/index.htm

7.    Αξιολόγηση

      Αρχική-διαγνωστική αξιολόγηση των μαθητών θα γίνεται με συγκεκριμένο φύλλο εργασίας ή με επιλεγμένη εισαγωγική δραστηριότητα στην αρχή κάθε διδακτικής ώρας, ώστε να επιτυγχάνεται η σύνδεση με τα προηγούμενα.

     Διαμορφωτική αξιολόγηση, την οποία  θεωρούμε και ως σημαντικότερη, θα γίνεται καθ’ όλη τη διάρκεια της υλοποίησης του διδακτικού σεναρίου και θα έχει σημεία αναφοράς

§ τη συμμετοχή και το ενδιαφέρον των μαθητών (γενικά)

§  τη «λειτουργία» τους στα πλαίσια της ομάδας και της σχολικής τάξης  ( ανάληψη ρόλου, επικοινωνία, συνεργασία, αποδοχή, σεβασμός, αλληλοβοήθεια, ανάπτυξη πρωτοβουλιών, ανάληψη ευθυνών )

§ την τήρηση ή όχι των οδηγιών εκτέλεσης της εργασίας ή χρήσης του υλικού 

§ την προσήλωσή τους στους στόχους των διδακτικών δραστηριοτήτων

§  την ικανότητα οργάνωσης, σύνθεσης και παρουσίασης των πληροφοριών

§  την ποιότητα των επιχειρημάτων υποστήριξης της γνώμης τους

§ το βαθμό υλοποίησης της εργασίας και την «ποιότητα» της τελικής απάντησης.

     Τελική αξιολόγηση θα γίνεται στο τέλος κάθε διδακτικής ώρας με εργασίες, με τις οποίες θα ελέγχεται και θα αξιολογείται ο βαθμός πρόσκτησης  των σημαντικότερων σημείων του περιεχομένου της διδακτικής ενότητας και συνολικά στο τέλος του σεναρίου.

8.    Επέκταση - διεύρυνση του σεναρίου

  

  Με προαπαιτούμενα την εκδήλωση ενδιαφέροντος από τους μαθητές, την απαραίτητη υλικοτεχνική υποδομή και τη δυνατότητα διάθεσης  διδακτικού χρόνου, το σενάριο μπορεί να επεκταθεί με δραστηριότητες οι οποίες περισσότερο θα προκύψουν από τη διδακτική διαδικασία παρά  θα προγραμματισθούν. Ενδεικτικά, ως ιδέες, μπορούμε να αναφέρουμε :

·     Την επικοινωνία των μαθητών με  μηνύματα ηλεκτρονικού ταχυδρομείου με μαθητές δημοτικών σχολείων πόλεων της Ελλάδας (ή και της Κύπρου), οι οποίες αναφέρθηκαν κατά την υλοποίηση του σεναρίου ( σταθμοί των περιοδειών του Αποστόλου,  ίδρυση εκκλησιών) .

·     Την  αναζήτηση, συγκέντρωση, επεξεργασία και  σύνθεση στοιχείων με θέμα τη ζωή και το έργο του Απόστολου Πέτρου και την παρουσίασή του στην τάξη, με προοπτική – από μέρους μας – αξιοποίησης του υλικού και κατά τη διδασκαλία της διδακτικής ενότητας «Ο Απόστολος Πέτρος» , του μαθήματος των Θρησκευτικών της Ε΄  Τάξης. 

·     Την συγκέντρωση σε φάκελο εικονικού και φωτογραφικού υλικού (εικόνες, αγιογραφίες, ναοί ),  την ταξινόμηση και κατηγοριοποίησή του και την προβολή του με το λογισμικό powerpoint .   

·     Την υλοποίηση σχεδίου εργασίας - τοπικής Ιστορίας - με θέμα τον Ευαγγελιστή Λουκά.[6]

·     Την παρουσίαση του«Ύμνου της Αγάπης» κατά την υλοποίηση της δραστηριότητας «Διαβάζω ποιήματα» της ενότητας «Ιεραποστολή στην Ανατολή» ή και τη νοηματική του ανάλυση στα πλαίσια του μαθήματος της Γλώσσας.

9.    Βιβλιογραφία

Ø  Βιβλίο μαθητή ,  Δ ΄ Δημοτικού, Ο.Ε.Δ.Β., 2010, Αθήνα

Ø  Βιβλίο δασκάλου,  Δ ΄ Δημοτικού, Ο.Ε.Δ.Β., 2006, Αθήνα

Ø  Παιδαγωγικό Ινστιτούτο, Δ. Ε. Π.  Π. Σ. και Α. Π. Σ. για την Υποχρεωτική Εκπαίδευση, Τόμος Α΄

Ø  Α. Ράπτης – Α. Ράπτη, ΜΑΘΗΣΗ ΚΑΙ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑ ΣΤΗΝ ΕΠΟΧΗ ΤΗΣΠΛΗΡΟΦΟΡΙΑΣ, Παιδαγωγικές Δραστηριότητες, Τόμος Β΄ , 2004, Αθήνα

Ø  Α. Ράπτης – Α. Ράπτη, ΜΑΘΗΣΗ ΚΑΙ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑ ΣΤΗΝ ΕΠΟΧΗ ΤΗΣ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΑΣ, Ολική Προσέγγιση, Τόμος Α΄ , 2004, Αθήνα

Ø  Επιμορφωτικό υλικό για την επιμόρφωση  των εκπαιδευτικών  – Τεύχος 2  : Κλάδοι ΠΕ 60-70, ΕΑΙΤΥ – Τομέας Επιμόρφωσης και Κατάρτισης ( ΤΕΚ ).

Ø  Ματσαγγούρας  Γ. Ηλίας, Η σχολική τάξη (τόμος Α ΄ ), 2001,Αθήνα

Ø  Αλέξανδρος Κόπτσης,  Μια άλλη πρόταση για τη διδασκαλία του μαθήματος των Θρησκευτικών στο Δημοτικό Σχολείο, Περιοδικό Επιστημονικό Βήμα του δασκάλου, τ. 5, Φεβρουάριος 2006.

Ø  Παιδαγωγικό Ινστιτούτο, Επιμόρφωση Σχολικών Συμβούλων και Εκπαιδευτικών Πρωτ/θμιας και Προσχολικής Εκπαίδευσης στο ΔΕΠΠΣ και τα ΑΠΣ, Αθήνα,2005

10.  Δικτυογραφία

        http://www.pi-schools.gr/content/index.php?lesson_id=2&ep=43                                   (ΘΡΗΣΚΕΥΤΙΚΑ : Διδακτικό υλικό - Δημοτικό - Οδηγίες διδασκαλίας/επιμορφωτικό υλικό )

         http://www.pi-schools.gr/content/index.php?lesson_id=2&ep=50 

(«Οι δυνατότητες χρήσης των WebQuests από τα «παραδοσιακά» μαθήματα του ελληνικού εκπαιδευτικού συστήματος. Η περίπτωση των Θρησκευτικών», Νίκος Παύλου-Ναυσικά Τεγούση)

        http://www.pi-schools.gr/books/gymnasio/thrisk_c/math/math_025-032.pdf                   (« Η μεταστροφή του Παύλου», Θρησκευτικά Γ΄ Γυμνασίου, Βιβλίο μαθητή)

        http://www.zoiforos.gr/index.php?option=com_content&task=view&id=657&Itemid=49    («Σύγχρονες διδακτικές προσεγγίσεις στο μάθημα των θρησκευτικών», Χρήστος Ν. Κουτσούκης )

         http://el.wikipedia.org/  (Λήμμα «Ο Απόστολος Παύλος»)

        http://www.imdlibrary.gr/  (Ορθόδοξη Θεολογική Ψηφιακή Βιβλιοθήκη)

         http://www.etpe.gr/extras/index.php?sec=conferences

(Πρακτικά 1^ου  Εκπαιδευτικού   Συνεδρίου  ΕΤΠΕ με θέμα «Ένταξη και χρήση των ΤΠΕ στην εκπαιδευτική διαδικασία» , Βόλος,  Απρίλιος 2009)

         http://www.plefsis.gr/sxedia.htm

         http://www.e-yliko.gr/default.aspx

         http://www.youtube.com/watch?v=uy4o1iw604U&feature=related     

      (Ο Απόστολος Παύλος-Η ζωή και το έργο του)

         http://www.youtube.com/watch?v=nQyK2CHirEs&feature=related    (Ο Ύμνος της Αγάπης)

        http://users.otenet.gr/~filippi/Apost_Paylos.html                                                          («Οι Επισκέψεις του Αποστόλου Παύλου στους Φιλίππους»,  Δήμος Φιλίππων)

        http://8gym-perist.att.sch.gr/edu_material/ApostPavlos/appavlos.htm                            ( ΠΑΥΛΟΣ - Ο Απόστολος των εθνών, 8^ο Γυμν. Περιστερίου)

        http://www.saint.gr/642/saint.aspx                                                                            («Άγιοι Πέτρος και Παύλος Πρωτοκορυφαίοι Απόστολοι»,  Ορθόδοξος Συναξαριστής)

         http://www.youtube.com/watch?v=Ui7p9kTPIrA&feature=player_embedded

     (Απολυτίκιο Αγίων Πέτρου και Παύλου)

         http://www.apostoliki-diakonia.gr/links.asp

         http://www.orthodoxfathers.com/Kaini-Diathiki/Epistoles-Payloyων

         http://www.imverias.gr/dev/index.php?option=com_content&view=section&layout=blog&id=14&Itemid=64  («Παύλεια», Ιερά Μητρόπολη Βέροιας)

        http://users.sch.gr/stefanski/syneducation/tasos_8riskeytika.rar                              (Διδακτικό σενάριο «ΙΕΡΑΠΟΣΤΟΛΗ ΣΤΗΝ ΑΝΑΤΟΛΗ», Νίκου Αναστάσιος)

        http://www.imkorinthou.org/index.php?option=com_content&view=article&id=204&Ite   ( «Απόστολος Παύλος», Ιερά Μητρόπολη Κορίνθου)

         http://blogs.sch.gr/kantonopou/2011/03/16/%CF%88%CE%B7%CF%86%CE

         http://www.slideboom.com/presentations/288409/INT11-Εισαγωγή-στον-Παύλο («Εισαγωγή στον Παύλο»,   ΚΕΙΜΕΝΑ ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗΣ : Σ. Δεσπότης Αν. Καθηγητής Θεολογικής Σχολής Ε.Κ.Π.Α , ΨΗΦΙΑΚΗ ΔΙΑΜΟΡΦΩΣΗ ΚΑΙ ΠΟΛΥΜΕΣΑ : Δ. Χ. Αλεξόπουλος )  

                        

         http://www.tourismos-kavala.gr/site/el/proskynhmatikh-perihghsh-/ta-vhmata-tou-agiou-paylou.html  (« Στα βήματα του Απόστολου Παύλου», Περιφέρεια Ανατ. Μακεδονίας και Θράκης)

         http://asiaminor.ehw.gr/forms/fLemmaBodyExtended.aspx?lemmaid=5735&boithimata_State=&kefalaia_State=   (Λήμμα «Παύλος», Εγκυκλοπαίδεια Μείζονος Ελληνισμού[Μ. Ασία] )

         http://users.sch.gr/simoudis/html/a__aoiiaoeio1.html                                                                              ( Θρησκευτικά - Σχέδια εργασίας, Γ΄ Γυμνασίου,  Σιμούδης Δημήτριος)

---

[1] Με γνωστικό αντικείμενο  αναφοράς τα Θρησκευτικά ( Η ζωή του Χριστού ) , γιατί οι μαθητές θα διδαχθούν στην Ιστορία τα γεγονότα που συνδέονται με την ανάπτυξη του ρωμαϊκού κράτους πολύ αργότερα.

[2] Το συγκεκριμένο Φύλλο Εργασίας  παρουσιάζεται ως παράδειγμα για την  περίπτωση της εναλλακτικής υλοποίησης του σεναρίου στη σχολική τάξη. Ανάλογη διαμόρφωση θα γίνει σε όσα Φ. Ε.  απαιτείται .

[3] Η διαδικασία παρουσίασης  έχει περιγραφεί κατά την 1^η διδακτική ώρα.

[4]  Η διαδικασία παρουσίασης  έχει περιγραφεί κατά την 1^η διδακτική ώρα.

[5]  Και ως πρόσωπα αλλά και ως «στηρίγματα» της εκκλησίας

[6] Βλέπε  2^η διδακτική ώρα σελ. 10